door Dick Drayer
Nederland heeft zich tot dusver vrij afzijdig gehouden in de discussie rondom de vervuiling van de ISLA raffinaderij. Toch is er nu een toenemende bemoeienis van Nederland met de ISLA problematiek te bespeuren. Hoe is dat te verklaren ?
De discussie over bodem- en luchtverontreiniging zal in een ander vaarwater komen omdat de internationale druk vanwege klimaatverandering dermate groot zal worden, dat Nederland zich niet meer afzijdig kan houden. Het is onvermijdelijk, want Nederland zal internationaal verantwoordlijkheid moeten nemen. Los van de autonomie van Curaçao, blijft het Koninkrijk uiteindelijk verantwoordelijk voor de CO2 uitstoot. En die is per capita vier keer groter dan die van Nederland. De ISLA-problematiek zal dus meer en meer op het Nederlandse bordje terecht komen. Maar dit alleen verklaart nog niet genoeg. U moet begrijpen dat Nederland eigenlijk niets meer heeft met de Antillen. Het was een enorme tegenvaller dat Curaçao in het referendum van 2005 koos voor een band met het Koninkrijk. De politiek vanuit Nederland kenmerkt zich vanaf dat moment dan ook als een politiek van ‘damage-limitation’. En terwijl er op de Antillen een discussie over autonomie ontstaat, constateert Nederland dat er op het gebied van milieu(vervuiling) helemaal geen autonomie bestaat. Ook Nederland is daarin niet autonoom, maar moet voldoen aan wat er in Europa en Internationaal is afgesproken.
U voorspelt dat de raffinaderij over niet onafzienbare tijd dicht zal zijn?
Ik ben ervan overtuigd dat binnen vijf jaar de druk zo groot is dat men zegt: het is ondenkbaar met de enorme vernieuwingen op klimaatveranderingsgebied dat de raffinaderij door mag gaan met haar huidige productie en manier van produceren. Daarnaast: vergeet niet dat Obama heeft verklaard dat klimaatverandering één van zijn eerste thema’s zal zijn. En dat is serieus te nemen, want Amerika is op veel gebieden niet alleen de weg maar ook de leiding kwijt geraakt. En klimaatverandering is een thema waarmee resultaat geboekt kan worden. Niet in de laatste plaats omdat dit ook in belang is van de autoindustrie in de Verenigde Staten.
Valt er ook iets te verwachten van het juridisch gevecht dat nu gaande is tussen bewoners en milieubeweging aan de ene kant en overheid en PdVSA aan de andere kant?Met juridische acties kom je niet veel verder. Arrest na arrest, maar als die niet ten uitvoer wordt gelegd omdat er geen geld is, kom je daar niet ver mee. Het juridisch gevecht heeft zin als drukmiddel, maar je moet een soort schaarbeweging maken waarbij duidelijk moet worden dat een andere visie op de raffinaderij in Curaçao ook, of juist kansen biedt. Er wordt al twintig jaar juridisch gesteggeld en dat is een hele steriele en naïeve discussie die ons nergens brengt. Je zult de discussie moeten politiseren.
In dat kader heeft u gesteld dat de discussie over de ISLA gekanteld zou moeten worden en gekeken zou moeten worden naar een grotere rol voor Europa. Hoe bedoelt u dat?
De bodem- en luchtverontreining van de ISLA is een grote bron van zorg, dat voorop gesteld. Maar ik denk dat de discussie over de toekomst van de raffinaderij helderder te voeren is als duidelijk wordt, wat de alternatieven zijn voor Curaçao. En juist Europa kan daarin van grote steun blijken. Als Curaçao zou kiezen om dichterbij Europa te gaan staan, dan biedt de ontwikkeling van het gebied van de ISLA – met Europees geld en Europese kennis - geweldige kansen op het gebied van hoogwaardige technologie. Met of zonder raffinaderij. Kijk naar de ontwikkelingen in Madeira, de Azoren, de Canarische eilanden. De Europese Unie heeft zich op het standpunt gesteld dat deze gebieden geen achterstandsgebeiden zijn, maar kansgebieden dat het nieuwe Europa een gezicht moet geven. Je vangt met deze visie en een nieuwe europese relatie als land Curaçao een aantal vliegen in één klap. Ten eerste ben je af van de raffinaderij, want die moet toch dicht. Je creëert nieuwe werkgelegenheid, je haalt nieuwe technologie in huis, dat mensen aantrekt. Maar bovenal biedt een hechtere band met Europa de kans om uit de beklemmende macht van Nederland te komen. Je zult zien dat er met de Europese Unie, zonder die belastende historische band met Nederland, goed zaken te doen valt.
Loopt Curaçao dan niet de kans nog minder te vertellen te hebben met een tweede partij in Europa, de Europese Unie?
Dat is helaas een totaal vertekend beeld en miskent ook de huidige globalisering aan de ene kant en de ‘vergruizeling’ waarin de Nederlandse Antillen nu zitten als gevolg van onnatuurlijke tegenstellingen. Het is toch merkwaardig dat de hele wereld begrijpt dat je de handen inéén moet slaan om te overleven en wat doen de Antillen: precies het omgekeerde! De Europese dimensie zit als het ware tussen de globalisering en de verguizeling in en functioneert ook als koepel. Je ziet dat heel duidelijk met de financiële crisis en de euro. Als de europese munt er nu niet was geweest, was de hele boel in elkaar gedonderd met enorme fricties tussen al die afzonderlijke valuta in Europa. Je moet de discussie over de ISLA dus wat breder trekken dan alleen de luchtverontreiniging en je moet beseffen dat een sterkere integratie in de structuur van de Europese Unie noodzakelijk is voor Curaçao. Het alternatief is een verwijdering, met als gevolg een toenemend isolement.
Is het verhaal van Europa te verkopen op Curaçao, nu zo nadrukkelijk wordt gekozen voor autonomie?
Wat mij opvalt hier, maar ook in Nederland is dat er geen inhoudelijke discussie over het begrip ‘autonomie’ plaatsvindt. Want hoe autonoom is Haïti? Tweehond jaar geleden onafhankelijk geworden en nu een zinkend schip. Hoe autonoom is IJsland? Hoe autonoom is Nederland? En in de huidige financiële crisis: hoe autonoom is Amerika? Díe discussie moet je keihard aangaan! Niet omdat je wilt zeggen dat je vanonder de druk van Nederland uit wilt komen. Ik begrijp die emoties natuurlijk wel, van Nederland heb je echt niets te verwachten, laten we eerlijk zijn, maar voor die emoties koop je geen brood. Zoek dus een andere partner en ga kijken op andere eilanden die gekozen hebben voor een UPG status (Ultra Perifeer Gebied: nauwe banden met de Europese Unie, dd). Madeira bijvoorbeeld heeft een twee keer zo grote welvaart, terwijl ze begonnen op de helft. Vraag hen, wat het inhoudt en hoe het gegaan is en of ze blij zijn met de huidige ontwikkeling. Vraag hen wat je koopt voor autonomie. Maar binnen niet al te lange tijd kun je ook dichterbij huis gaan kijken: Bonaire, Saba en St. Eustatius als bijzonder openbaar lichaam van Nederland. Met andere woorden: zie Europa niet als een bedreiging, maar als een kans. Bovendien, van Amerika hoef je echt niets verwachten, van Venezuela al helemaal niet en Nederland is de Antillen liever kwijt dan rijk. Er blijven dus niet veel alternatieven over dan Europa en vanuit dat perspectief, de relatie met Europa, kan Nederland gedwongen worden om Curaçao echt te helpen.
Zit Nederland te wachten op overzeese gebiedsdelen die verbonden zijn met Europa via een UPG status?Nee, natuurlijk niet. Maar je moet een situatie scheppen, waarin Nederland in ieder geval niet nee zegt. Ik denk ook dat Curaçao zelf naar Brussel moet stappen, waarbij de boodschap moet zijn dat hoe de autonomie ook uitvalt, hij niet in staat is om Curaçao te beschermen tegen zwaar weer in een globaliserende wereld. Vergeet niet dat Brussel een eigen agenda heeft met betrekking tot het UPG-concept. Zij noemt gebieden overzee: hidden treasures en plaatst daar nieuwe pijlers voor duurzame ontwikkeling. Kijk alweer naar Madeira, daar komt een instituut voor duurzame energie. Op de Canarische eilanden ontwikkelt Europa een organisatie voor visserij en oceanografie. Tot 2013 is er voor de UPG-gebieden 7,8 miljard euro beschikbaar! Het is dus niet slim om de discussie over de relatie met Europa vijf jaar voor je uit te schuiven, zoals nu gebeurt.
-----------------------------------------------------------------------------------------
Laurens Jan Brinkhorst (71) was onder meer staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, minister van Landbouw, minister van Economische Zaken en fractievoorzitter in de Tweede Kamer voor D’66.
Verder was hij onder meer directeur-generaal voor Milieuzaken, Consumentenbelangen en Nucleaire Veiligheid bij de Commissie van de Europese Gemeenschappen en buitengewoon hoogleraar Internationaal milieurecht aan de Universiteit Leiden. Na zijn ministerschap op Economische Zaken in het kabinet Balkenende II werd Brinkhorst Met ingang van 1 november 2006 hoogleraar Internationaal en Europees recht en bestuur aan de Universiteit Leiden. Hierbij ging hij tevens het College van Bestuur adviseren over internationale relaties.