Referendum Bonaire vraagt oordeel kiezer over band met Nederland

Stemhokjes in Rincon | Foto Stephan Kogelman

KRALENDIJK - Vandaag mogen de inwoners van Bonaire hun mening geven over de huidige band met Nederland. Het zijn vooral de tegenstanders die zich roeren op het eiland. Ze vinden dat Nederland het eiland opnieuw heeft gekoloniseerd.

De toon is in de aanloop naar het staatkundig referendum op Bonaire wel gezet. Inwoners die af willen van Nederland doen dat onder de slogan: 'Minder witte Nederlanders!'

Maar dit referendum gaat niet over meer of minder witte Nederlanders. Dit referendum gaat over de manier waarop Bonairiaanse en Nederlandse bestuurders na 2004 de directe band hebben uitgewerkt in een Openbaar Lichaam.

Zelfbeschikking
Bonaire sprak zich op 10 september 2004 tijdens het referendum uit voor een directe band met Nederland. Een jaar later werd tijdens de Slotverklaring (11 oktober 2006) overeengekomen dat Bonaire een staatsrechtelijke positie binnen het Nederlandse staatsbestel zou krijgen in de vorm van een Openbaar Lichaam. Zoals dat in artikel 134 van de Nederlandse Grondwet staat omschreven.

Dat gebeurde op 10 oktober 2010. Maar op grond van internationaalrechtelijke bepalingen over het recht op zelfbeschikking vergt deze stap een uitspraak van de bevolking. De uitkomst van het referendum van 2004 kan niet zonder meer worden uitgelegd als een wens om Openbaar Lichaam te zijn.

Zij kan slechts worden opgevat als 'integratie' in de zin van bepalingen van de VN. Wat Bonaire in 2010 voorgeschoteld kreeg was dus niet in overeenstemming met de uitkomst van het in 2004 gehouden referendum.

Drie pogingen
Het bestuur van Bonaire ondernam daarna drie pogingen om de bevolking van Bonaire te raadplegen door middel van een referendum. Op 29 januari 2010 werd een referendumverordening afgekondigd, maar door de gezaghebber opgeschort, omdat er problemen waren met de keuze van wie wel en wie niet kiesgerechtigd was.

Chago Melaan wil minder Makamba's | Foto: FB

Een nieuwe referendumverordening dat jaar werd ook geschrapt, omdat daar het referendum werd gekarakteriseerd als een 'politiek-bestuurlijk' referendum. maar de referendumcommissie kwalificeerde het referendum als een zelfbeschikkingsreferendum en daarop besloot het bestuur van Bonaire het referendum aan te houden voor onbepaalde tijd.

Het referendum dat op 17 december 2010 vervolgens werd gehouden, mislukte: slechts 35 procent van de 9698 stemgerechtigden kwam opdagen, terwijl 51 procent vereist is. De vraagstelling daar was: "Ik ben het ermee eens dat Bonaire een openbaar lichaam in de zin van artikel 134 van de Nederlandse grondwet is geworden".

Van de 35 procent die wel kwam opdagen koos bijna 12 procent voor Ja en 85 procent voor Nee. Er was dus nog steeds geen geldige uitspraak van de bevolking. En dat is volgens VN bepalingen noodzakelijk. Vandaar het nieuwe referendum, dat bepaald is op vandaag.

Referendum
Alle Nederlanders van 18 jaar en ouder, die wonen en ingeschreven staan op Bonaire mogen meedoen. Ook niet-Nederlanders mogen meedoen, maar dan moeten ze wel al 5 jaar onafgebroken wonen op het eiland en de juiste verblijfspapieren hebben. Peildatum is 28 september van dit jaar.

De kiezers wordt twee opties voorgehouden in twee talen, Papiaments en Nederlands. Er mag maar in één van de talen op één van de opties gestemd worden. De vraag luidt:

"Bo ta di akuerdo ku e kontenido ku a duna na 'Laso Direkto' ku Hulanda?"
A. Si
B. No
"Bent u het eens met de wijze waarop inhoud is gegeven aan de directe band
met Nederland?"
A. Ja
B. Nee

De uitkomst wordt vastgesteld bij eilandsraadsbesluit. Blanco stemmen worden gerekend als geldige stemmen. Als de kiezers in meerderheid instemmen dan betekent dit dat de uitkomst van het in 2004 gehouden referendum, waarbij gekozen werd voor een 'directe band met Nederland, alsnog kan worden beschouwd als instemming met 'integratie' en niet met een vorm van 'vrije associatie'.

Stemuitleg | Foto: Stephan Kogelman

Gevolgen van Ja of Nee
Het staat de Eilandsraad vrij om opvolging te geven aan de uitslag van dit referendum. Het is een raadgevende volksstemming, waarbij de beslissing uiteindelijk ligt bij de Eilandsraad, en niet het volk.

Om de discussie over interpretatie bij een 'Ja' en 'Nee' voor te zijn heeft de Eilandsraad op 14 december uitgelegd hoe zij de uitslag interpreteren. Bij een overtuigende 'Ja' uitslag, streeft de Raad geen aanpassingen na in de huidige invulling van de directe band met Nederland. Mocht er een duidelijke 'Nee' volgen dan gaat de Raad de directe band met Nederland heronderhandelen.

lees hier: Ontwerp-eilandsverordening Referendum Bonaire 2015
lees hier: Nota van wijziging Ontwerp-eilandsverordening Referendum Bonaire 2015
lees hier: Besluit Eilandsraad over gevolgen referendum