Migratie tussen Venezuela en Curaçao bestaat al honderden jaren. Over en weer hebben beide volkeren in tijden van nood bescherming bij elkaar gezocht. Indianen in de pre-koloniale geschiedenis, Sefardische joden in de 17e en 18e eeuw en Afrikaanse vluchtelingen van slavernij in de 19e eeuw. Na de komst van de olie-industrie, begin 20e eeuw ontstond er een levendige handel tussen beide landen, waarbij vooral Venezolaanse inwoners van de provincie Falcon met bootjes de oversteek maakten om hun verse groente en fruit en andere handel te verkopen in Willemstad. Met de handel kwamen ook steeds meer Venezolanen op zoek naar werk in het relatief welvarender Curaçao.
Wat is de aard van het vluchtelingenprobleem?
De crisis in Venezuela na de dood van Hugo Chavèz in 2013 leidde tot een vlucht van mannen en vrouwen op zoek naar werk en inkomen. Een groot deel van de Venezolanen kwam aanvankelijk met het vliegtuig en een toeristenvisum voor dertig dagen. Velen verdwenen daarna in de illegaliteit. De laatste twee jaar is er een enorme stijging van Venezolanen die via gammele bootjes probeert ongezien naar Curaçao te komen.
De crisis in Venezuela na de dood van Hugo Chavèz in 2013 leidde tot een vlucht van mannen en vrouwen op zoek naar werk en inkomen. Een groot deel van de Venezolanen kwam aanvankelijk met het vliegtuig en een toeristenvisum voor dertig dagen. Velen verdwenen daarna in de illegaliteit. De laatste twee jaar is er een enorme stijging van Venezolanen die via gammele bootjes probeert ongezien naar Curaçao te komen.
Mannen komen vaak terecht in de bouw en vrouwen in de al dan niet gedwongen
prostitutie om hun familie aan de overkant van de Caribische zee te
ondersteunen. Deze mensen worden geregeld bij politieacties opgepakt en vrijwel
onmiddellijk uitgezet.
In 2017 werden rond
de 1400 illegaal binnengekomen Venezolanen onderschept op zee door de kustwacht
of op land door de KPC, het Korps Politie Curaçao. De Kustwacht zegt dat dit
een topje van de ijsberg is. De meeste Venezolanen zijn vrijwel direct
uitgezet.
Het aantal
Venezolanen zonder geldige verblijfspapieren wordt geschat op 5.000 tot 15.000.
Curaçao heeft in totaal 161.000 geregistreerde inwoners.
Neemt Curaçao zelf geen vluchtelingen
op?
Nee, Curaçao heeft het
vluchtelingenverdrag dat geldt voor andere delen van het Koninkrijk niet
geratificeerd. Ook heeft Curaçao geen lokale wet- of regelgeving geïntroduceerd
voor vluchtelingen/asielzoekers. Er is dus geen formeel asielbeleid. Er is wel
een procedure die voorziet in de aanhouding, detentie en uitzetting van
vreemdelingen zonder papieren. Binnen die procedure kan een beroep worden
gedaan op de Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR/ACNUR).
Er zijn op dit
moment 679 Venezolanen geregistreerd in Washington bij de
Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties (UNHCR/ACNUR). 202 van hen
hebben een vluchtelingenstatus gekregen, maar worden door Curaçao niet erkend.
Ook zij moeten vertrekken, maar worden in de praktijk gedoogd.
Curaçao is net als het gehele
Koninkrijk onderworpen aan de werking van het bepaalde in artikel 3 van het
Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM), "Niemand mag worden
onderworpen aan folteringen of aan onmenselijke of vernederende behandelingen
of bestraffingen". Hetzelfde geldt voor het bepaalde in artikel 5 van de
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (UVRM): " Niemand zal onderworpen
worden aan folteringen, noch aan een wrede, onmenselijke of onterende
behandeling of bestraffing".
Curaçao kan op schendingen van de
bepalingen in het EVRM worden aangesproken, maar de Rijksministerraad in Den
Haag is onder de waarborgfunctie van het Statuut verantwoordelijk voor de
naleving ervan. Het Koninkrijk der Nederlanden is een soevereine staat
samengesteld uit vier landen: Nederland, Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Het
Statuut regelt de onderlinge verhoudingen in het Koninkrijk en staat boven de
Grondwet.
Curaçao ontkent schending van het
EVRM, maar zegt dat het de capaciteit noch de middelen heeft om Venezolanen op
te vangen. Het eiland verwijst daarbij naar de 26.000 van de 56.000 huishoudens
op curaçao die een onder de armoedegrens leven. De overheid heeft herhaaldelijk
aangegeven hard op te treden tegen illegalen, omdat ze bang is voor een
aanzuigende werking bij een soepel toelatingsbeleid.
Wat zijn
de gevolgen voor de gevluchte Venezolanen?
Het merendeel van de illegale
Venezolanen, met wie Amnesty sprak, blijkt geen vertrouwen te hebben in een
eerlijke procedure, waarbij zij hun vluchtverhaal kunnen vertellen en eventueel
kunnen worden aangemeld bij UNHCR. Een onlangs uitgebracht rapport van de Ombudsman
bevestigt dit vermoeden: sinds de regering van Curaçao de rol van het Rode
Kruis in die aanmelding in Washington heeft geschrapt, op 5 juli 2017, is geen
enkele Venezolaan meer aangemeld bij UNHCR.
Venezolanen zonder verblijfspapieren
leven ondergedoken en worden vaak uitgebuit als zij illegaal werk vinden in de
bouw of in de prostitutie. De huidige minister van Justitie heeft aangegeven
dat de politie niet meer actief op zoek gaat naar illegalen. Toch worden bij
politieacties en –controles nog steeds veel illegale Venezolanen aangehouden en
vrijwel meteen uitgezet.
Wat en
hoe nu verder?
Het eiland doet een beroep op de Nederlandse regering om opvang voor gevluchte Venezolanen financieel mogelijk te maken. Of het huidige beleid van uitzetting dan gaat veranderen, staat te bezien. De angst om overspoeld te worden door een massale toevlucht van Venezolanen blijft vooralsnog een slechte raadgever.
Het eiland doet een beroep op de Nederlandse regering om opvang voor gevluchte Venezolanen financieel mogelijk te maken. Of het huidige beleid van uitzetting dan gaat veranderen, staat te bezien. De angst om overspoeld te worden door een massale toevlucht van Venezolanen blijft vooralsnog een slechte raadgever.