Overheid Sint-Maarten mag ook wel een stapje meer zetten

Hoofdgebouw GEBE in Philipsburg | Foto's Dick Drayer

De minister-president van Sint-Maarten, Leona Marlin-Romeo, zegt dat de Wereldbank 'complexe constructies' hanteert. In combinatie met een ,,extreem gebrek aan capaciteit" op het eiland heeft dit er toe geleid dat maar een klein deel van het Nederlandse hulpgeld aan Sint-Maarten is gebruikt.

Ze reageert daarmee op een rapport van de Algemene Rekenkamer waarin staat dat van de 550 miljoen euro aan hulpgeld voor de wederopbouw van het in september 2017 door een orkaan getroffen Sint-Maarten nog nauwelijks geld daadwerkelijk is besteed. Van de toegezegde 550 miljoen euro voor de wederopbouw, is 470 miljoen verdeeld via een trustfonds, dat tot 2025 wordt beheerd door de Wereldbank.

Marlin-Romeo vergeet te melden dat haar eigen overheid debet is aan de trage opbouw na orkaan Irma. Dat wordt pijnlijk duidelijk in het GEBE-dossier, dat onderdeel is van het rapport van de Rekenkamer.

Gebe-dossier
Na orkaan Irma hebben eilandbewoners wekenlang, soms zelfs maandenlang zonder stroom gezeten. Het Gemeenschappelijk Elektriciteitsbedrijf Bovenwindse Eilanden NV, GEBE, is verantwoordelijk voor zowel de elektriciteits- als de watervoorziening. Binnen 48 uur was de stroom terug in een beperkt aantal delen van het eiland. Ook wateropslagtanks raakten beschadigd en het hoofdkwartier van GEBE werd verwoest.

De Algemene Rekenkamer geeft in haar rapport over de besteding van het Nederlandse wederopbouwfonds uitgebreid aandacht aan de situatie van water en stroom op het eiland na de passage van orkaan Irma. Daarin wordt duidelijke dat alle actoren een negatieve rol spelen in het moeizaam tot stand komen van de wederopbouw.

Zorgwekkend
Zo lezen we dat GEBE onvoldoende financiële middelen heeft om resterende herstelwerkzaamheden
uit te voeren. Daardoor blijft de elektriciteitsvoorziening op Sint-Maarten kwetsbaar. GEBE geeft aan dat 94% van de hoogspanningskabels en 84% van de laagspanningskabels al ondergronds liggen.
De resterende bovengrondse kabels kunnen bij nieuwe orkanen opnieuw schade oplopen.

Ook de watervoorziening is nog niet volledig hersteld. Acht van de veertien wateropslagtanks raken door orkaan Irma beschadigd of zijn compleet verwoest. Om de gewenste opslagcapaciteit te halen van twee tot vier dagen van de dagelijkse waterconsumptie, moeten nog vier watertanks worden herbouwd.

De financiële positie van GEBE is zorgwekkend. Grote hotels en vakantieresorts zijn nog
niet allemaal operationeel en nemen dus geen elektriciteit en water af. De inkomsten van
GEBE zijn sinds de orkaan met 22,3% gedaald. Het nutsbedrijf geeft maandelijks € 0,9
miljoen meer uit dan dat het aan inkomsten binnen krijgt.

GEBE houdt reserves in kas voor tegenvallers en rampen. Op die reserves is vóór orkaan Irma al flink ingeteerd. Was er in 2014 nog ruim € 30,2 miljoen in kas, in 2018 was daarvan nog maar € 10,8 miljoen over.

De regering van Sint-Maarten is enig aandeelhouder van GEBE. Ze keert zichzelf jaarlijks miljoenen euro’s dividend uit, ondanks de armlastige situatie waarin het bedrijf zich bevindt. Daarnaast betaalt de overheid van Sint-Maarten haar water- en elektriciteitsrekening niet of niet op tijd.

Project
Sint-Maarten, Nederland en de Wereldbank besluiten om € 9,7 miljoen aan GEBE te verstrekken. Daarmee moet voor € 2,6 miljoen de laatste bovengrondse kabels versneld ondergronds worden aangelegd. Daarnaast moeten nieuwe watertanks worden aangeschaft, kosten € 6,6 miljoen. Bij deze bedragen zijn vergoedingen voor al uitgevoerde herstelwerkzaamheden inbegrepen. Binnen de overeenkomst is ook voorzien in technische assistentie bij het vernieuwen van het businessplan van GEBE om de efficiency en vermogenspositie van het nutsbedrijf te verbeteren. Daarvoor is € 0,5 miljoen gereserveerd.

GEBE-centrale

De aan GEBE toegezegde € 9,7 miljoen is nog niet besteed. De Wereldbank heeft aan zowel GEBE als de regering van Sint-Maarten voorwaarden gesteld. Zo mag het elektriciteitsbedrijf de graafwerkzaamheden voor ondergrondse bekabeling niet zonder openbare aanbesteding laten uitvoeren door vaste aannemers van het nutsbedrijf zelf. GEBE mag ook de watertanks niet zonder aanbesteding bestellen bij de eerdere leverancier.

Aanvullende voorwaarden
Er zijn naast de aanbestedingseisen ook aanvullende voorwaarden gesteld. Zo eist de Wereldbank dat de regering van Sint-Maarten haar eigen water- en elektriciteitsrekeningen voortaan op tijd betaalt en de betalingsachterstand aan GEBE voor een slordige € 3,9 miljoen niet verder op laat lopen. Ook wil de Wereldbank dat de regering afziet van dividenduitkering van € 3,6 miljoen door GEBE over 2018 en dat ze het nutsbedrijf over 2017 en 2018 geen concessierechten laat betalen van in totaal € 4,5 miljoen.

Het nutsbedrijf moet bovendien risicoanalyses uitvoeren en potentiële externe financiers in kaart brengen. Daarnaast moeten grote hotels en resorts kostendekkende tarieven gaan betalen in plaats van speciale tarieven die zijn gebaseerd op individuele afspraken.

Samenwerking
GEBE ervaart de samenwerking met de Wereldbank als moeizaam. De eis om openbaar aan te besteden vertraagt volgens het nutsbedrijf de herstelwerkzaamheden. Het kan sneller als de werken kunnen worden uitbesteden aan vertrouwde, lokale marktpartijen. Volgens GEBE wil de Wereldbank het geld pas overmaken als externe financiers bereidheid tonen het nutsbedrijf van een lening te voorzien.

GEBE stelt dat externe financiers juist afwachten of het geld uit het trustfonds wordt overgemaakt. Daarnaast stuiten de eisen van de Wereldbank om efficiënter te gaan werken bij GEBE op verzet.

Op middellange termijn wil GEBE de oliegestookte generatoren vervangen. De overheid van Sint-Maarten is leidend in het maken van strategische toekomstplannen voor het energiebeleid, aangezien die de tarieven voor de inwoners van Sint-Maarten direct zullen raken. In de stuurgroep is besproken of dit uit het trustfonds kan worden gefinancierd.

Deze gesprekken hebben geen concreet voorstel opgeleverd omdat niet aan duurzaamheids- en (externe) financieringsvoorwaarden is voldaan en het voor een deel onduidelijk is of het gaat om een wederopbouwproject na orkaan Irma.

Premier Leona Marlin-Romeo

Reflectie
De financiële problemen van GEBE zijn deels al voor Irma veroorzaakt. Het nutsbedrijf heeft nog geen geld uit het trustfonds ontvangen omdat niet aan de aanbestedings- en aanvullende bedrijfsvoeringseisen van de Wereldbank is voldaan. Daardoor liggen herstelwerkzaamheden op dit moment stil. GEBE heeft op de lange termijn meer geld nodig, maar zal eerst potentiële externe financiers moeten vinden. Het aantrekken van externe financiering wordt volgens GEBE makkelijker wanneer zij duidelijkheid krijgt over geld uit het trustfonds.

Premier Leona Marlin-Romeo zegt in reactie op het rapport van de Rekenkamer dat haar overheid volledig toegewijd zal blijven aan het trustfonds. "Maar de afgelopen maanden hebben ons geleerd dat de implementatie van projecten via dat fonds veel meer tijd en capaciteit kost dan wij en Nederland hadden vermoed."

Ze stelt dat Sint-Maarten graag wil blijven samenwerken met het fonds, maar noemt het werkelijk tot uitvoering brengen van projecten ,,zeer uitdagend". Misschien kan ze beginnen met een stapje harder te lopen om aan de voorwaarden van de Wereldbank te voldoen.

Ik betaal mijn stroomrekening ook altijd op tijd, anders word ik afgesloten.