 |
| Mogelijk de enige foto van de Stormvogel onder zeil, jaren '40 vorige eeuw |
Een van de laatst overgebleven schoeners uit Bonaire is de 'Stormvogel'. François van der Hoeven van de Stichting Mariene Archeologie Curaçao (Stimacur) vond deze voormalig zeilende vrachtboot op Curaçao. De Stormvogel was gemotoriseerd, met glasvezel bewerkt en lag langzaam te vergaan in baai Macola in het Schottegat, naast de kade van de Kustwacht.
Een radioreportage uit 2014 over eerste stappen om de Stormvogel te redden
door Dick Drayer
Aan de teloorgang van dit stukje maritieme geschiedenis moest een einde komen, vond François en meer met hem. Stimacur had samen met Boi Antoine, Bonairiaans historicus, de handen ineen geslagen om de boot uit het water te halen en te strippen van zijn moderne toevoegingen, zoals de dieselmotor en zijn kajuitopbouw. Daarna, we schrijven 2015, ging het schip naar Bonaire om geheel gerestaureerd te gaan worden.
De Stormvogel zeilde aanvankelijk - eind jaren '30 van de vorige eeuw - tussen Bonaire en Curaçao met gasflessen voor huishoudelijk gebruik. Na ongeveer tien jaar kreeg de Stormvogel een motor als hoofdvoortstuwing. Daarna bleef het nog jaren vracht-en passagiers tussen Bonaire en Curaçao varen.
 |
| Martins Felida |
Inmiddels had François de achtergrond van de Stormvogel van Boi Antoin gehoord en vroeg hulp om het schip leeg te pompen. Krik Parrel van de Citro deed dat met plezier om de paar maanden, maar het werd wel duidelijk dat dit niet zo door kon gaan.
Patrimonio Maritimo Boneiru
Bij toeval las François een artikel in het tijdschrift WoodenBoat. De Amerikaanse schrijver, Patrick Holian woonde in Bonaire. Op goed geluk schreef hij hem aan en legde de situatie van de Stormvogel uit. Frnaçois zou het heel erg vinden als dit historisch erfgoed verloren zou gaan. Daar was Patrick het helemaal mee eens.
Hij zocht contact met Boi Antoin en zo kwam de Fundashon Patrimonio Maritimo Boneiru (Bonaire Maritime Heritage Foundation) tot stand. Het plan was om de Stormvogel te restaureren en er weer een zeilend schip van te maken. François' taak werd het om de Stormvogel klaar te maken voor het transport naar Bonaire.
Op 23 oktober 2014 werd ze uit het water gehaald bij Curaçao Marine en in een stille hoek van hun terrein geplaatst. Een vast team van vrijwilligers ging iedere zaterdag aan de slag. Alles wat niet bij het originele zeilschip hoorde moest gesloopt. Dat deed geen pijn, want bijna alles verkeerde in zeer slechte staat of had weinig waarde zoals de opbouw, het stuurhuis met wat accommodatie.
 |
| Aan de pier van Curaçao Marina 2014 | Foto: Dick Drayer |
Twee Amerikaanse archeologen hielpen met het verwijderen van vele kilo's ballast in de vorm van 'bloki seis', die in het voorschip zaten om het gewicht van de enorme motor te compenseren. De motor zelf, een grote ouderwetse drie-cylinder diesel was niet meer te herstellen en had ook half onder water gestaan. De Antillean Scrap Compant tilde de motor er met een kraan kosteloos uit. Later leverden zij de grote trailer voor het transport naar Bonaire, eveneens kosteloos.
De grote dieseltanks van hout/epoxy gingen er ook uit. Een bijzondere medewerker, Nicky Pietersz, heeft een speciale band met Bonaire en hielp Boi Antoin met fotodocumentatie. Hij was altijd aanwezig en vol energie.
 |
| Johnny Craane trekt een plan |
Na vijf maanden op de kant kwam de kraan die de Stormvogel op de grote trailer plaatste. Toen moesten de vrijwilligers nog zes stevige steunen maken die zouden voorkomen dat de boot tijdens het transport over zee niet om zou vallen. Henk Kroon ontwierp de steunen en hielp François bij het opzetten er van. De trailer met de Stormvogel werd naar de Nieuwe Haven gereden waar ze aan boord gingen van de Donja Louisa van Agencia Maritima Sea Mar; Don Andres N.V. (de naam van hun andere en eerste schip).
Bonaire
Het vervoer naar Bonaire werd kosteloos door hen verzorgd. En zo hielpen veel individuen en bedrijven mee om dit project mogelijk te maken. De overtocht verliep zonder problemen en op 25 maart 2015 was de Stormvogel na vele jaren weer terug op Bonaire. Haar standplaats werd El Navegante Boatyard. Naast de ingang zodat iedereen er gemakkelijk naar kon kijken.
 |
| Op weg naar Bonaire | Foto: Nicky Pietersz |
Patrtick Holian trok het project. Fondsen vinden, programma's ontwikkelen en de restauratie zelf werden allemaal door hem georganiseerd. Johnny Craane van de bekende scheepsbouwersfamilie op Bonaire gaf leiding aan het technische deel van de restauratie. De tweede helft van 2015 en heel 2016 stonden in het teken van veel activiteiten.
Volwassen vrijwilligers werden aangetrokken en voor de jeugd kwam er het "Junior Shipwright" programma. Een moderne, gedeeltelijk digitale les-serie, Zeilen op School, werd ontwikkeld en uitgevoerd. Een fototentoonstelling van de oude scheepsbouw en zeilvaart van Bonaire werd in het Terramar Museum in Kralendijk gehouden. De film "Vanishing Sail" over de zeilvaart en scheepsbouw in het Caribisch Gebied ging in première.
De laatste oude scheepsbouwers van Bonaire werden in het zonnetje gezet. Al die tijd werd er twee maal per week aan de Stormvogel gewerkt. Nieuwe spanten werden van lokaal hout gemaakt en geplaatst.
Noodlot
Toen sloeg het noodlot toe. Patrick viel in april 2017 bij reparatiewerkzaamheden aan zijn huis van het dak en brak vele botten. Zijn herstel duurde lang en er traden complicaties op. In januari 2018 trok Patrick zich definitief terug uit de stichting. Johnny Craane werd ziek en kon niet meer de leiding aan de restauratie geven. Luti Frans van ABC Marine Bonaire werd in de loop van 2017 voorzitter en zorgde er voor dat de restauratie niet geheel tot stilstand kwam.
In het begin van 2018 vernieuwde hij en zijn mannen de stevenbalk. Met toestemming van de Gezaghebber werd Kui - hout; een enorme tak van een Indju (naam van de boom op Curaçao) in de mondi geoogst en naar de werf van Luti verplaatst. Daar werd hij op maat gezaagd en vervolgens op de Stormvogel gemonteerd.
Door drukte op zijn eigen werf kon Luti daarna niet veel meer voor de Stormvogel doen en de restauratie kwam stil te liggen. Na een jaar, in mei 2019 staken Luti Frans (voorzitter), Alexandra Kent (penningmeester) en François (bestuurslid) de koppen bij elkaar en besloten een doorstart te maken.
Op 19 juni werd de Stormvogel verplaatst naar het terrein van ABC Marine Bonaire. Daar gaan Luti en zijn mannen verder met de restauratie. Daarbij krijgen ze advies van Ismaël. Eigenaar van de laatste zeilende vissersboot van Bonaire, de Etienne. Hij is vroeger bemanning op de Stormvogel geweest en kwam na de verplaatsing bij Luti op de werf naar de Stormvogel kijken.
 |
| De Etienne van Ismael kan bijna weer te water |
Stimacur gaat Ismael helpen met het afmaken van de opknapbeurt van de Etienne. Er hoeft niet veel meer te gebeuren maar een en ander wordt nu te zwaar voor Ismael. De vrijwilligers kunnen bij de restauratie van de Stormvogel meer bezoeken van Ismael verwachten en van zijn deskundige adviezen gebruik maken.
In 2014 verwachtte François dat de totale restauratie zo'n vijf jaar in beslag zou gaan nemen. Door de tegenslagen zoals net beschreven durft hij nu geen voorspelling te doen. "Maar als ze op de werf er tussendoor aan werken - met regelmaat -, dan kan het misschien wat sneller dan vijf jaar vanaf nu", denkt François.
De website van de Stormvogel en de stichting is www.oldboatsbonaire.org.