 |
| Korrectie Instituut Aruba | Foto: Dick Drayer |
Volgens het College Aruba Financieel toezicht (CAft) komt dat door de enorme hoeveelheid gedeclareerde overwerkuren bij de uitvoerende diensten op het eiland. Niet zonder uitzondering werken de mensen daar 70 uur per week terwijl ze contractueel 40 uur in dienst zijn.
Hoe komt het dat de overwerkvergoedingen bij de uitvoerende diensten zo hoog zijn en op welke manier kunnen ze teruggedrongen worden? Om deze vragen te beantwoorden heeft het College onderzoek gedaan bij de Politie, de Douane, de Gevangenis en de Brandweer. Dat is gedaan met medewerking van de Arubaanse overheid.
De resultaten laten volgens het CAft een opmerkelijk beeld zien: bij alle onderzochte diensten is er sprake van structureel overwerk dat voor veel medewerkers tevens een omvangrijk deel uit maakt van de maandelijkse vergoeding. De hoge overwerkvergoedingen worden door het personeel gezien als een verworvenheid.
Niet alleen het structurele overwerk kost de gemeenschap klauwen met geld, ook het ziekteverzuim levert een hoge schadepost op. Het een moet volgens het CAft het gevolg zijn van het ander. Een werkbelasting door het vele overwerk kan ernstige risico’s met zich meebrengen voor de gezondheid van ambtenaren en een veilige taakuitoefening van de uitvoerende diensten kan gevaar lopen.
Het ziekteverzuim binnen het gehele ambtenarenapparaat ligt op acht procent en dat is volgens het College zeer hoog. Er is overigens niet specifiek onderzocht of het ziekteverzuim leidt tot overwerk of dat de relatie andersom is.
Wettelijke mogelijkheden
Opvallend is dat er een wettelijk kader bestaat, die grenzen aangeeft ten aanzien van overwerk en die dus zouden moeten leiden tot een beheersing van de kosten voor overwerk. Maar die begrenzing werkt kennelijk niet.
De Landsverordening Materieel Ambtenarenrecht (LMA) en ook een aantal specifieke regelingen zijn duidelijk over overwerk: alleen wanneer het dienstbelang het onvermijdelijk maakt. De LMA bepaalt bovendien dat overwerk alleen in uitzonderlijke gevallen langer mag duren dan de reguliere arbeidsduur.
De Politie heeft een eigen landsverordening diensttijden. Daarin is geregeld dat een Politieambtenaar voor verricht overwerk in principe een vergoeding in vrije tijd ontvangt. Als de opgebouwde vrije tijd niet kan worden opgenomen in de betreffende maand of de daaropvolgende, dan wordt een beloning in geld gegeven.
Op basis van de beschikbare wetgeving is dus op te maken dat overwerk alleen in uitzonderlijke gevallen langer mag duren dan de reguliere arbeidsduur en dat in beginsel overwerk wordt toegekend in de vorm van vrije tijd. Daarnaast is het overwerk gemaximeerd op 60 uur per week en maximaal 4 uur per dag bij een 8-urige werkdag. Bepaalde categorieën ambtenaren zijn zelfs uitgesloten van een overwerkvergoeding.
Bezetting
Veelgehoorde opmerking is dat te weinig personeel leidt tot meer overwerk. Alle uitvoerende diensten geven dat aan. Maar in het onderzoek toont CAft aan dat er bij geen enkele uitvoerende dienst een structurele negatieve correlatie is tussen het aantal gewerkte overuren en de bezetting. Wanneer de bezetting toeneemt stijgt in veel gevallen toch het aantal overuren.
Bovenstaande grafieken, waarin de overuren worden afgezet tegen de bezetting, laten zien dat bij de gevangenis (KIA) zowel de bezetting als het aantal overuren zijn gedaald in het jaar 2018, terwijl in de jaren 2016 en 2017 het aantal overuren en de bezetting beiden toenamen. Bij de Brandweer stijgt het aantal overwerkuren bij een daling van de bezetting. Bij de Douane blijft het aantal overuren nagenoeg constant, terwijl het aantal overuren fors stijgt in 2017 om vervolgens weer te dalen in 2018.
Politie
De Politie is als dienst verantwoordelijk voor de grootste hoeveelheid overwerk, zowel in kosten als in uren. KPA heeft van alle uitvoerende diensten ook de grootste personele bezetting. Daarom licht ik de KPA er even uit. In de link onder dit artikel, kun je het rapport van CAft downloaden om ook de cijfers van de andere uitvoerende diensten te zien.
Bij de Politie (KPA) stijgt het aantal overuren in 2015 tot en met 2017 om vervolgens op hetzelfde niveau te blijven in 2018. De bezettingscijfers vertonen dezelfde trend.
De 150 medewerkers (25% van het totaal) die in 2018 het meeste overwerk declareerden, zijn verantwoordelijk voor 134.545 overwerkuren, 54% van het totaal. Voor deze groep komt dit neer op een gemiddelde van 20 uur overwerk per week, bij 45 actieve werkweken per jaar. Vijf medewerkers zijn verantwoordelijk voor meer dan 1.400 overwerkuren per jaar. Dit komt neer op structureel overwerk van circa 30 uur per week. Dit wekelijks gemiddelde kan hoger zijn als gevolg van ziekteverzuim.
De korpsleiding zegt dat de voornaamste oorzaak van het overwerk de onderbezetting is. Dit is ook het gevolg van de extra taken die worden toebedeeld aan de Politie, bijvoorbeeld in het kader van de grensbewaking bij de kustwacht. Daarnaast krijgt de Politie steeds meer taken toebedeeld die volgens de korpsleiding eigenlijk door andere organisaties uitgevoerd of bekostigd zouden kunnen worden, waardoor het probleem van de onderbezetting verder toeneemt.
Verder erkent de korpsleiding dat veel medewerkers de inkomsten uit overwerk als een integraal onderdeel zien van hun salaris en daarnaast bij de banken leningen of hypotheken afsluiten die gebaseerd zijn op hun salaris inclusief overwerkvergoedingen
De toekenning van overwerk verloopt via de roosterplanners, die genoodzaakt zijn overwerk vooraf in te plannen vanwege onderbezetting. In het managementoverleg van de korpsleiding wordt gesproken over het overwerk, maar er zijn geen periodieke managementrapportages over dergelijke bedrijfsvoeringsaspecten. Wel zijn er maandelijks interne verantwoordingsdocumenten waarin een toelichting wordt gegeven over de oorzaak van het overwerk.
Een ziekteverzuimbeleid of sanctiebeleid voor frequente verzuimers wordt niet gehanteerd. Voor het terugbrengen van ziekteverzuim worden wel verzuimgesprekken gevoerd. Er wordt opgemerkt dat als gevolg van het feit dat er geen medische keuring kan plaatsvinden in het weekend ziektemeldingen in het weekend vaker voorkomen.
Niet houdbaar
De omvang van het overwerk bij de Politie is niet houdbaar, zegt het CAft. De structureel dubbele diensten brengen gezondheids- en veiligheidsrisico’s met zich mee. Een bijkomend effect is het gevolg dat overbelasting waarschijnlijk heeft voor het langdurige ziekteverzuim bij de Politie.
Er is geen alternatief beleid binnen de KPA om overwerk aan te pakken. De mogelijkheden die de wet bieden om overwerk te compenseren met verlofuren worden niet benut. Overmatig of oneigenlijk overwerk wordt niet ontmoedigd.
Een deel van de medewerkers is bovendien afhankelijk van de overwerkvergoeding om de vaste lasten te betalen. Niet overwerken is geen optie meer.
Dit kan volgens het CAft oneigenlijk gebruik van overwerk in de hand werken. Het beleid om reguliere werkroosters te plannen is op centraal niveau ontwikkeld maar in de dagelijkse praktijk vertaalt elk district dit beleid in zijn eigen planning en procedures.
Conclusie
Het terugdringen van overwerk vraagt om impopulaire maatregelen die op termijn dienen te leiden tot een andere opvatting over het begrip ‘overwerken bij een uitvoerende dienst’, aldus het CAft.
Het zal een proces van lange adem zijn waarbij een cultuuromslag moet plaatsvinden. Verder zijn er bij alle diensten excessen zichtbaar die de vraag oproepen in hoeverre hier sprake is van daadwerkelijk gewerkte uren, aangezien het fysiek haast onmogelijk is om structureel dubbele diensten te werken.
Indien wekelijks dit aantal overuren daadwerkelijk gewerkt wordt dan is dit een ongewenste en gevaarlijke situatie zowel ten aanzien van de taakuitoefening als de gezondheid van de medewerkers.
Uit het onderzoek van het CAft blijkt verder dat het ziekteverzuim, overheidsbreed en in het bijzonder bij de uitvoerende diensten, een nog groter probleem is dan de hoge overwerkkosten.
Het CAft constateert dat de hoge overwerkvergoedingen inmiddels op de agenda staan van de regering maar dat er nog stappen gezet moeten worden om de aandacht om te zetten in concrete overheidsbrede beheersmaatregelen.
Het hoge ziekteverzuim binnen de Arubaanse overheid krijgt naar de mening van het CAft te weinig aandacht. Het ontwikkelen van een overheidsbreed ziekteverzuimbeleid inclusief het vastleggen van de beschikbare sanctiemaatregelen kan een eerste betekenisvolle stap zijn in het terugdringen van het ziekteverzuim.
-0-0-0-
Download hier het rapport van het CAft