Een omstreden beeld van Tula, de leider van de grote slavenopstand op Curaçao in 1795, dat al vijftig jaar in Nederland staat, is nu toch welkom in Willemstad. Maar om het beeld ook daadwerkelijk daar te krijgen is Curaçao zelf aan zet.
Toos Hagenaars droomde een kunstenaarsleven lang dat haar eerbetoon aan Tula, een reusachtig beeld van de leider van de grote slavenopstand in 1795, een ticket naar Willemstad zou bemachtigen. Maar dat ticket kwam er niet, schrijft Trouw- journalist Lodewijk Dros in zijn recente boek Tula, een beeld van de slavernij. Hagenaars maakte het beeld in 1973 op Curaçao en verscheepte het naar Nederland om het in brons te gieten.
Maar de Curaçaoënaars zaten er niet op te wachten. De rook van de grote opstand in Willemstad van 30 mei 1969 was nog nauwelijks opgetrokken. Arbeiders staken in dat jaar panden in brand uit protest tegen de grote verschillen in welvaart tussen de witte en zwarte bevolking. Nederlandse kunstenares De opstand was het startschot voor de zwarte middenklasse op het eiland om zich te ontdoen van de nog altijd dominante aanwezigheid van Nederland in economie en maatschappij. Dat uitrekent een witte, Nederlandse kunstenares een ook nog naakte Tula had gemaakt, viel verkeerd. Het beeld moest in Nederland blijven. Verschillende pogingen in de jaren daarna om het beeld weer terug te brengen, liepen spaak. Curaçao was er niet klaar voor, zo blijkt uit het boek van Dros.
Maar daarin lijkt nu verandering te zijn gekomen. “Ik denk dat als we na 50 jaar nog steeds niet klaar zijn, we ook nooit meer zover komen”, zegt Gibi Basilio, interim-voorzitter van het Plataforma Sklabitut i Herensha di Sklabitut, Platform Slavernij en Erfenis van de Slavernij op Curaçao. Hij mocht tijdens de boekpresentatie in Den Haag, drie weken geleden het beeld virtueel in ontvangst nemen en hoopt het zo snel mogelijk naar Curaçao te verschepen. “Tula is vijftig jaar ‘in ballingschap’ geweest. We staan in 2023 op een heel belangrijk kruispunt. Nederland heeft erkend dat slavernij een misdaad tegen de menselijkheid is geweest. Premier Rutte heeft gezegd dat de excuses geen punt, maar een komma zijn in de geschiedenis. Bovendien zijn die excuses hand in hand gekomen met de belofte dat Tula eerherstel krijgt”, zegt Basilio. Witte Shell-wijk “Als het beeld terugkomt, kun je spreken van een soort wedergeboorte van Tula, en daarmee kan ook zijn naaktheid een plaats krijgen.” Voor Basilio is ook de huidskleur en afstamming van Toos Hagenaars geen probleem meer. “Toos woonde op Curaçao midden tussen de Curaçaoënaars, ze woonde niet in de witte Shell-wijken, zoals Julianadorp en Emmastad. Toos zie ik als pionier, die met haar witte handen vorm wilde geven aan onze zwarte emancipatie.”
Plaatsing beeld
Een wellicht grotere uitdaging voor Basilio is om het beeld een plaats te geven op Curaçao. Dat zal nog wel discussie opleveren. In de kunstwereld zijn er geluiden om het op het terrein van het Curaçaos’ Museum te plaatsen, maar ik opteer meer voor een plek in het midden van de stad, in Punda. Bijvoorbeeld op het plein in Fortí, het regeringscentrum van Willemstad. Of daarnaast op het plein richting de fortboogjes. Wilhelmina Basilio is voorzichtig, want de gevoeligheden zijn groot. Bij de discussie in 1998 over de plaatsing van het vorige Tula-beeld dat nu buiten de stad staat in het Parke de Lucha, de plek waar de lichaamsdelen van Tula na zijn executie in zee werden gegooid, werd er een aanslag op zijn leven gepleegd. “Ik had voorgesteld om Tula op de plek van het beeld van koningin Wilhelmina te plaatsen, de koningin moest er voor wijken. Nou, dat heb ik geweten, ik ben verguisd. Je komt niet aan onze Wilhelmina. En toen is er bij thuiskomst op mij geschoten. Niet om me te raken, maar om duidelijk te maken, dat ik te ver was gegaan.”
Zetje
De acceptatie van een naakte Tula gemaakt door een witte kunstenares was eens het grootste obstakel en er zal ook zeker discussie komen op het eiland, maar het laatste zetje moet Curaçao zelf geven. Zoveel wordt duidelijk van betrokkenen in Den Haag en bij Defensie. Er zijn naast Basilio meer partijen die plaatsing op Curaçao een goed idee vinden. Maar er zijn er ook die aarzelen, of tegen zijn, zoals Lodewijk Dros beschrijft in zijn boek. Maar vervoer van het beeld is geregeld bij Defensie. Het beeld komt, als vanuit het eiland groen licht komt.
----
Dit artikel stond eerder in Trouw | Dick Drayer