.jpg) |
| Foto: Casper Douma / Greenpeace |
De Nederlandse staat verbetert ‘stap voor stap’ de weerbaarheid van Bonaire tegen klimaatverandering. Veel te weinig en te laat, zegt Greenpeace. Vanaf vandaag staan beide partijen tegenover elkaar bij de rechter.
Op Bonaire staat het water hoger dan twee jaar geleden, zegt Meralney Bomba. “Bij Lac moet je nu door het water lopen om aan de overkant te komen. De stranden worden kleiner en de hitte is ondraaglijk.” In de landbouw droogt alles uit. Boeren moeten water kopen om hun gewassen te redden.
Voor Bomba is klimaatverandering geen abstract begrip, maar dagelijkse realiteit. Deze week is ze in Den Haag, tijdens de klimaatzaak die Greenpeace Nederland voor de bevolking van Bonaire voert tegen de Nederlandse staat. “We willen laten zien dat het niet om cijfers gaat, maar om mensen”, zegt ze.
De inzet van de zaak
De rechtbank buigt zich over de vraag of Nederland zijn inwoners op Bonaire voldoende beschermt tegen de gevolgen van de klimaatverandering. Volgens Greenpeace niet. De overheid maakt plannen, maar tastbare bescherming blijft uit. De staat stelt daartegenover dat er wél vooruitgang wordt geboekt, zij het stap voor stap.
Bonaire is laaggelegen en kwetsbaar. Zeespiegelstijging, droogte en hitte bedreigen niet alleen de natuur, maar ook het drinkwater, de infrastructuur en de gezondheid. Toch bestaat er nog geen integraal klimaatadaptatieplan.
Greenpeace spreekt van een ‘papieren werkelijkheid’. Nederland heeft in het Europees deel dijken, stresstesten en hitteplannen, gefinancierd via het Deltafonds, maar Bonaire moet het doen met losse projecten en tijdelijke subsidies. “De Nederlandse overheid weet wat nodig is om haar burgers te beschermen”, zegt Greenpeace, “maar laat de 20.000 inwoners van Bonaire wachten.”
Wat Den Haag zegt te doen
De Nederlandse overheid ziet dat anders. Die benadrukt dat er wél maatregelen worden genomen: herstel van koraalriffen en mangroves, verbetering van afvalwaterzuivering, een zonneweide van zes megawatt en een gezondheidsbeleid met aandacht voor hitte en infectieziekten.
Daarnaast is de Klimaattafel Bonaire opgericht, met een bijzondere uitkering van 233.000 euro, om samen met inwoners en organisaties een klimaatplan op te stellen. Dat plan, stelt het ministerie van Klimaat en Groene Groei in de processtukken, moet in 2026 klaar zijn. ‘De staat werkt zorgvuldig en in samenwerking met het eiland’, staat daarin te lezen.
Volgens de staat zijn de verschillen met Europees Nederland verklaarbaar. Veel wetten, zoals het Deltaprogramma, gelden niet automatisch in Caribisch Nederland, om te voorkomen dat het eiland overbelast raakt met verplichtingen waarvoor de bestuurlijke capaciteit ontbreekt. ‘Dat is geen discriminatie, maar maatwerk’, schrijft de staat.
‘Te beperkt en te laat’
Greenpeace vindt dat argument te gemakzuchtig. De organisatie stelt dat juist de rijksoverheid verantwoordelijk is voor het versterken van die capaciteit. Zonder structurele financiering of wettelijke verplichting komt er geen bescherming, zegt ze.
“De maatregelen die nu genomen worden, zijn te beperkt en te laat”, aldus Greenpeace. “Zonder Deltafonds of Rijkswaterstaat is Bonaire overgeleverd aan de goede wil van ministeries.”
De overheid zegt dat voorzichtigheid geboden is. Omdat nog niet precies duidelijk is hoe snel en in welke mate de gevolgen van klimaatverandering zich zullen voordoen, kiest Den Haag voor een stapsgewijze aanpak: eerst kennis opbouwen, dan gericht investeren. “Dat er onzekerheid bestaat, betekent niet dat de staat de ernst miskent”, stelt de verdediging.
De grotere vraag
De klimaatzaak over Bonaire raakt aan een principiële kwestie: geldt de Nederlandse zorgplicht voor klimaatveiligheid ook volledig in het Caribisch deel van het Koninkrijk?
Greenpeace vindt van wel. De staat benadrukt dat Bonaire een bijzondere gemeente is met eigen bevoegdheden. Die spanning tussen formele gelijkheid en feitelijke ongelijkheid maakt de zaak politiek gevoelig.
Bonaire heeft als gevolg van die ongelijkheid geen toegang tot internationale klimaatfondsen, omdat het geen zelfstandig land is, maar heeft ook geen recht op de miljarden die Nederland in het Europese deel uitgeeft aan adaptatie via het Deltafonds. De eilanden vallen tussen wal en schip: te Nederlands om internationale steun te krijgen, te Caribisch om volwaardig mee te doen aan nationaal beleid.”
Dinsdag behandelt de rechtbank het onderdeel mitigatie (matiging): doet Nederland genoeg om de mondiale opwarming te beperken? Woensdag volgt adaptatie: beschermt Nederland zijn eilandgemeenten voldoende tegen die opwarming?
De uitspraak kan grote gevolgen hebben. Als de rechtbank oordeelt dat Nederland een sterkere adaptatieplicht heeft, kan dat leiden tot structureel klimaatbeleid voor alle Caribische eilanden.
Daarom hoopt Meralney Bomba dat de rechters luisteren. “We willen het doorgeven aan onze kinderen, niet opgeven aan het water. Daarom sta ik in Den Haag. Omdat Bonaire het waard is om voor te vechten.”
- dit artikel van mij staat vandaag in dagblad Trouw