Wat heeft 10-10-10 economisch opgeleverd voor Curaçao? Roland O.B. van den Bergh, Curaçao, november 2015  Deze serie bevat 6 artikelen: De economie van Curaçao - deel I: Wat ging er goed na 10-10-'10? De economie van Curaçao - deel II: Wat ging er fout na 10-10-'10? De economie van Curaçao - deel III: De beleving van de economie bij bedrijven en burgers De economie van Curaçao - deel IV: Wat heeft het bedrijfsleven zelf gedaan? De economie van Curaçao - deel V: Wat deed de overheid na 10-10-10? De economie van Curaçao - deel VI: Hoe nu verder met de economie? Download hier de complete serie van zes artikelen van Rob van den Bergh Caribisch Netwerk: ' Kwaliteit ministers en ambtelijke top schiet te kort' - met audiogesprek Rob van den Bergh |
Hoe verder na 10-10-10 en vijf jaar economisch doormodderen?
In de eerste vijf artikelen is geschreven wat goed en wat slecht ging met de economie op Curaçao de laatste vijf jaar, wat de perceptie is van bedrijfsleven en burger over de economische ontwikkelingen na 10-10-10, wat de private sector en overheid gedaan hebben na 10-10-10 en wat van invloed is op de Curaçaose economie.
Hier worden de belangrijkste bevindingen uitgelicht en wordt een richting gegeven aan de kuur die de Curaçaose economie moet doorlopen om in de toekomst weer te gaan groeien.
De economie van Curaçao heeft zich de afgelopen 5 jaar niet gunstig ontwikkeld. De paar lichtpunten op macro-economisch gebied wegen niet op tegen het duurzaam gebrek aan economische groei.
De overheidsfinanciën zijn vanwege het financieel toezicht in evenwicht. De inflatie is onder controle, er zijn voldoende deviezen, de export lijkt iets toe te nemen en in de periode 2009-2013 zijn er ca. 4.000 arbeidsplaatsen bijgekomen. Dit zijn zaken die bijdragen aan macro-economische stabiliteit en aan het economisch vertrouwen. Toch is dit niet genoeg.
Nu is economische groei niet iets waarvoor je een recept bij een econoom haalt, dagelijks het medicijn inneemt dat de econoom-dokter voorschrijft en voilá er is economische groei. Daarvoor zit de (ei)landeconomie van Curaçao te ingewikkeld in elkaar.
Om een duurzaam economische groei te realiseren zal het eiland Curaçao een intensieve kuur moeten volgen. Bovendien zal dit een langdurige kuur worden, waarbij van de patiënt veel geduld en doorzettingsvermogen verwacht wordt. En dit kan soms flink pijn doen. Alvorens de kuur te starten is het zaak om de oorzaak van het gebrek aan duurzame economische groei goed te analyseren (wat zijn de chronische kwalen). Op basis daarvan zal zeer strikt een meerjarige kuur gevolgd moeten worden.
De oorzaken waarom we niet groeien
De oorzaak van de economische recessie is deels te verklaren door het feit dat Curaçao gewoon een klein eiland is met een open economie die gevoelig is voor internationale economische ontwikkelingen. Maar de logistieke problemen en de beperkte grootte van de thuismarkt zijn niet uniek; ook enkele andere eilanden in het Caribisch gebied kennen vergelijkbare problemen, maar kennen desondanks wel substantiële groei de afgelopen jaren.
De binnenlandse en overheidsbestedingen zijn achter gebleven evenals de particuliere en publieke investeringen. Dat zorgt er op haar beurt weer voor dat de koopkrachtige vraag achterblijft, waardoor bedrijven minder kunnen afzetten op de lokale markt. Dat is voor bedrijven geen prikkel om te gaan investeren voor zover zij afhankelijk zijn van de lokale markt.
De internationale oriëntatie van het eiland is bovendien flink afgenomen. Steeds minder vormt het Curaçaose bedrijfsleven onderdeel van een internationale keten die goederen en diensten produceren. Juist het aspect onderdeel uitmaken van de wereldeconomie zorgt ervoor dat lokale ondernemingen alert blijven, trends volgen, innoveren, met nieuwe producten komen, nieuwe markten betreden, e.d. Dat Curaçao minder op de internationale markten is georiënteerd, blijkt ook wel uit het feit dat in de periode 2000-2008 van hoge mondiale economische groei, Curaçao hiervan op vrijwel geen enkele manier profiteerde.
Een ander feit is dat de ondernemers op het eiland vergrijzen en grotendeels in hun comfort zone blijven zitten. De nieuwe generatie opkomende ondernemers krijgt de kans niet, wil vaak die kans ook niet grijpen en ontbeert de kennis en ervaring om zaken te doen met landen in de regio.
IMF, maar ook andere internationale organisaties wijzen soms al decennia lang, op de red tape problematiek, het gebrekkige belastingsysteem en de inning van belastingen, de matige kwaliteit van het overheidsapparaat en op de hoge kosten ‘of doing business’. De Curaçaose overheid pakt deze zaken niet structureel op. Er is geen programma om de red tape door alle ministeries heen aan te pakken. Er is geen programma om de kwaliteit van het overheidsapparaat structureel te verbeteren en de ‘cost of doing business’ structureel te verlagen.
Bovenstaande heeft weinig met staatkundige veranderingen te maken. De autonome status van Curaçao leidt niet automatisch tot meer economische groei. De nieuwe status had wel een steuntje in de rug kunnen zijn; het tegendeel lijkt eerder waar.
Ook van de uitvoering van de economische beleidsprioriteiten in de regeerprogramma’s is er slecht een enkele gerealiseerd, het merendeel niet.
De politieke en bestuurlijke stabiliteit op het eiland is sinds 10-10-10 afgenomen. Met vier regeringen en vijf minister-presidenten weet 74% van de stemgerechtigden niet of ze gaat stemmen en waarop ze zou moeten stemmen. De continuïteit en de kwaliteit van bestuur is hiermee is gevaar.
De perceptie van de ondernemers op het eiland over het vertrouwen in de economie en het investeringsklimaat is laag. Ondernemers klagen dat de kwaliteit van de dienstverlening van de overheid is teruggelopen. In het bijzonder wordt geklaagd over het functioneren van de belastingdienst, de onzekerheid en irritatie die dit met zich meebrengt. Ook het proces van verstrekken van vergunningen is en blijft hoog problematisch.
Dit zorgt er ook voor dat ondernemers uiterst voorzichtig en terughoudend zullen zijn om te innoveren en om te investeren in nieuwe projecten, producten en markten.
De dalende binnenlandse bestedingen, politieke instabiliteit, de lastenverzwaring voor het bedrijfsleven, het slecht functioneren van de belastingdiensten, de matige kwaliteit van het ambtenarenapparaat en het ontbreken van een economisch beleid, zijn zaken die er uiteindelijk toe bijdragen dat de macro-economische stabiliteit en het economisch vertrouwen zijn afgenomen in de afgelopen 5 jaar.
Groei, maar hoe?
Om de economie weer duurzaam te laten groeien, moet er heel veel gebeuren. Hieronder volgt het recept op hoofdlijnen:
- ‘Vertrouwen komt te voet en gaat te paard’. Het vertrouwen moet terug gewonnen worden in het bestuur en democratie op het eiland. Een ondernemer die het somber inziet voor zijn eiland en geen vertrouwen heeft in de politiek op het eiland, is niet geneigd zijn nek uit te steken en te gaan investeren.
- Er dient een stevig duurzaam coherent economische beleid geformuleerd te worden dat ook uitgevoerd wordt. Zowel beleid als de uitvoering van het beleid moeten goed doordacht en doortimmerd zijn. Een ondernemer wil weten wat hij kan verwachten. Voor plannen en goede voornemens koopt hij niks en gaat op basis daarvan niets (extra) investeren.
- Alle onderwerpen die in het verleden zijn aangedragen voor verbetering (deregulering, arbeidswetgeving, privatisering, beter belastingsysteem, ‘good governance’,’ lowering the cost of doing business’ e.a.) moeten serieus uitgewerkt en geïmplementeerd worden. Dit is niet alleen zaak van één minister en één ministerie, maar van alle andere ministers en ministeries en de gehele Raad van Ministers. Daarbij hoort een duidelijk tijdschema en monitoringsysteem bij.
- De kwaliteit van de producten en diensten van de overheid moet drastisch verbeteren. De overheid dient zichzelf in eerste instantie te zien als een dienstverlener en ‘faciltator’ voor burgers en bedrijven. En marge dient gekeken te worden welke de kerntaken van de overheid zijn en hoe deze zo efficiënt mogelijk geproduceerd kunnen worden.
- Er moet sterk ingezet worden om Curaçao weer te laten aanhaken met en aansluiten op internationale processen, ontwikkelingen, netwerken, landen en bedrijven. Hiermee wordt Curaçao -zoals vanouds- weer onderdeel van de wereldeconomie, van de internationale gemeenschap. Op basis hiervan zullen Curaçaose bedrijven scherp blijven, zullen ze moeten innoveren en moeten richten op normen en standaarden die internationaal gelden.
- Er behoort ook veel geïnvesteerd te worden in ondernemerschap op het eiland. Zo nodig kan overwogen worden om buitenlandse ondernemers, zonder crimineel verleden, zich hier vrij te laten vestigen om vanuit Curaçao te ondernemen. In het algemeen geldt dat de focus moet liggen op ondernemers die exporteren of bedrijven die faciliterend zijn voor die bedrijven.
Realisatie van de hierboven genoemde punten heeft veel te maken met motiveren, draagvlak, luisteren, communicatie, besluitvorming en monitoren van de voortgang.
10-10-10 bood de gelegenheid om meer, beter, efficiënter en effectiever om te gaan met de economie van Curaçao. Dat is de afgelopen 5 jaar niet gebeurd; er vooral doorgemodderd en vaak nog de verkeerde kant op ook. De afgelopen 5 jaar hebben vooral laten zien hoe het niet moet.
De vraag is wat politiek, bestuur, bedrijfsleven en burgers op Curaçao de komende 5 (of 10 jaar) willen en of economisch groei top prioriteit is of niet.
Indien ingezet wordt op het daadwerkelijk willen bereiken van een duurzame economische groei moet Curaçao een intensieve, langdurige en soms ook pijnlijke kuur doorlopen.
--------
BRONNEN:
- Age Bakker, Government finance and beyond`, who can bring the economy back in motion, lezing voor de Vereniging Bedrijfsleven Curaçao, Curaçao, 5 september 2014
- R.O.B. van den Bergh, Doormodderen is geen optie voor Curaçao, inleiding bij economendebat, University of Curaçao ,Willemstad, 8 augustus 2015
- Centraal Bureau voor de Statistiek , Halfjaarlijkse conjunctuuronderzoeken 2007-2015, Curaçao
- Centraal Bureau voor de Statistiek, Resultaten Arbeidskrachtenonderzoek Curaçao 2013 , december 2013
- Central Bank of Curaçao and Sint Maarten, Annual report 2011, Willemstad, 2012
- Central Bank of Curaçao and Sint Maarten, Annual report 2012, Willemstad, 2013
- Central Bank of Curaçao and Sint Maarten, Annual report 2013, Willemstad, 2014
- Central Bank of Curaçao and Sint Maarten, Annual report 2014, Willemstad, 2015
- Central Bank of Curaçao and Sint Maarten, Economische Ontwikkelingen in 2014 en vooruitzichten voor 2015, Willemstad, 31 december 2014
- Central Bank of Curaçao and Sint Maarten, Quarterly Bulletin 2015 - II, Willemstad, October 2015
- Curconsult, Onderzoek onder kiesgerechtigden op Curaçao in 2015, Willemstad, juni 2015 (niet gepubliceerd)
- Curconsult, The footprint of InselAir, Willemstad, January 2015
- Economist Intelligence Unit, Country report Curaçao, London, August 2014
- Ecorys/Curconsult, Economic Impact Study International Financial Services Sector Curaçao, quantitative and qualitative research, Willemstad, January 2015
- Eilandgebied Curaçao, Sociaal Economisch Initiatief Curaçao, bouwen aan een zekere toekomst, Curaçao, maart 2008
- Gobierno di Korsou, Programa di Gobernashon 2010-2014, Pa un Korsou soberano, solidario i sostenibel, Curaçao, 2011
- International Monetary Fund, Kingdom of the Netherlands- Curaçao and Sint Maarten, staff report for the Article IV consultations, December 2011
- International Monetary Fund, Kingdom of the Netherlands- Curaçao and Sint Maarten, staff report for the Article IV consultations, August 2014
- Rinke Karman, Update short term economic review 2015Q2II-Curaçao, Kamer van Koophandel en Nijverheid Curaçao, september 2015
- KPMG, Berenschot, Bearing Point, Businessplan voor Ministerie van Economische Ontwikkeling, Land in zicht, Curaçao, 2010
- Ministerie van Financiën, Nota van Financiën, Willemstad, 2015
- Regering van Nederland, Land Nederlandse Antillen, Eilandgebied Curaçao en Eilandgebied Sint Maarten, Slotverklaring van het bestuurlijk overleg over de toekomstige staatkundige positie van Curaçao en Sint Maarten, Den Haag, 2 november 2006
- Regering van het Land Curaçao, Regeerprogramma Curaçao 2013-2016, Speransa i konfiansa, Curaçao, december 2012
- Platform of Dutch Caribbean Economists, Economic prospects for Curaçao, a study on the economic prospects of the private sector in Curaçao, Curaçao, October, 2012
- TAC, Strategies for sustainable long term economic development in Curaçao (final report), Saint Hilaire des Landes (France), May 2013
- E.D. Tromp, Balance of payments vulnerabilities caused by a widening current account deficit: a way forward. Is dollarization the right approach? Presentatie voor de Staten van Sint Maarten, Philipsburg, 7 februari 2011
- Staatsblad, Jaargang 2012 Nr. 338, besluit van 13 juli 2012 houdende het geven van een aanwijzing aan het bestuur van Curaçao tot aanpassing van de begroting 2012, rekening houdend met de in artikel 15 van de Rijkswet financieel toezicht Curaçao en Sint Maarten genoemde normen.
- Staten van Curaçao zitting 2015-2016/073, Landsverordening tot vaststellen van de begroting van Curaçao voor het dienstjaar 2016, Memorie van Toelichting, No.3, Willemstad, September 2015
- United Nations Development Plan (UNDP), National Development Plan Curaçao 2015, building on strength, version 4.0 (not published), Willemstad, 2015
- P. Verton, De droom van verbroedering (1) en (2), Curaçao op weg naar goed bestuur, Antilliaans Dagblad, 26 en 27 oktober 2015
----------------
Geraadpleegde websites:
Geraadpleegde websites: