'
All politics is local'. Een ambtenaar op Fòrti, het regeringscentrum in Willemstad tovert een brede grijns op haar gezicht. De videoconference met de drie partijleiders die de regering van Curaçao opmaken, is net afgelopen. De grote vraag waarom het aanwijzingstoneelstuk deze week voor de ogen van het publiek werd ontvouwd, bleef onbeantwoord. Het antwoord van deze ambtenaar is plausibel genoeg, hoewel zij specifiek doelde op de Nederlandse politiek. Ik zou het volgende daaraan toe willen voegen: all politics is local, even on Curaçao.
Je zou maar premier zijn van een land van 160.000 inwoners en je huishoudboekje niet op orde krijgen. Je zou maar opgescheept zitten met een land dat zijn belastinginning maar niet op orde krijgt. Je zou maar een premier zijn van een land dat een verouderd en versleten ambtenarenapparaat heeft. Wier enige doel kennelijk is om de dag te overleven en de baan te behouden, in plaats van antwoord te geven op die ene vraag: hoe dien ik mijn land?
Zie hier de problemen in notendop van een kleinschalig eiland in de Caribische Zee: Curaçao.
Aanwijzingsspel
Om problemen, als hierboven geschetst, aan te kunnen pakken heb je sterke politieke leiders en toezichthouders nodig. Beleid, monitoring en handhaving dus. Laat dat nou net de achilleshiel zijn van Curaçao. Het is daarmee gemakkelijk om naar de premier te wijzen, maar alle spelers in het aanwijzingsspel zijn debet aan de situatie waarin het eiland nu verkeert.
College financieel toezicht
Laat ik beginnen met het College financieel toezicht. De grootste boosdoener in dit spel. Het Cft is aangesteld als toezichthouder en moet waken over de afspraken die de twee hoofdrolspelers met elkaar hebben gemaakt: Nederland en Curaçao. Afspraken die vastgelegd zijn in de Rijkswet financieel toezicht (Rft).
Op persconferenties van het Cft heb ik het al snel over 'pappen en nathouden'. De zichtbare moeite van voorzitter Raymond Gradus om dat wat krom is recht te praten, is soms te gênant voor woorden. Curaçao heeft een aanwijzing nodig, maar in plaats daarvan spreekt het met het College af om via een afsprakenlijst de problemen aan te pakken.
Een unicum, want de Rijkswet financieel toezicht, waaraan het Cft zijn bestaansrecht ontleent, spreekt in zijn geheel niet over vrijwillige afsprakenlijstjes.
De route in de wet is duidelijk: adviseren tot aanwijzing als je de begrotingsnormen niet haalt.
Maar afsprakenlijstjes zetten geen druk op de ketel. Iedereen op het eiland weet dat het feest daarna weer kan beginnen. En dat is ook wat het Cft later constateert. Er wordt op los gereisd, rapportages komen er niet, er is geen inzicht, en het tekort neemt alleen maar toe in plaats van af; waar er juist een surplus zou moeten zijn om de tekorten uit het verleden te compenseren.
En waarom?
Nederland
Eugene Rhuggenaath heeft de hoogste gunfactor van het Koninkrijk. Nederland is af van charlatan Gerrit Schotte en het zootje ongeregeld, dat aanspraak maakt op de politieke erfenis van de vermoorde politicus en luis-in-de-pels Helmin Wiels. Eindelijk zit er met de PAR weer een club die bereid is de agenda van Nederland te faciliteren. Dat moet je koesteren.
Nederland heeft geen zin in herkolonisatie zoals de 'no-stemmers' op Curaçao denken. Maar de eilanden in de West moeten ook geen blok aan het been worden, zolang ze zelf niet uit het Koninkrijk stappen. Dat ene telefoontje komt namelijk echt niet. Dat weten ze maar al te goed in Den Haag.
Het beleid is gericht op 'beheersing', het liefst met eigen mensen op de bok, gesteund door een blik vol met ambtenaren.
Nederland en Sint Eustatius
Sint-Eustatius was het eerst aan de beurt. De ingreep daar was een klap, zo moeten ze in Den Haag hebben gedacht, die een daalder waard moet zijn. Een Rijksdaalder wel te verstaan.
Anderhalf jaar verder weet Nederland inmiddels ook dat een eiland besturen niet meevalt. Dat besturen heeft op Statia zo zijn eigen dynamiek.
Nederland en Bonaire
Toen volgde Bonaire, dat al onderdeel was van het Haags bestel. Die ingreep was subtieler. De politici daar bakten er al jaren niets van, net als op Statia, maar ingrijpen zoals daar, is op het grootste eiland van Caribisch Nederland politiek ingewikkelder.
Feitelijk moet de politiek daar - welke coalitie er ook zit - uitvoeren wat Nederland gedicteerd heeft in het Bestuursakkoord. Maar dat bestuursakkoord-jasje zit de spelers veel lekkerder. Er komt in ieder geval geld vrij om de daad bij het woord te voegen en dan heb je politici al gauw snel mee.
Maar we zijn nu zeven maanden verder en Bonaire ligt nog steeds in de foetushouding. Het gaat allemaal niet zo snel zoals Nederland zou willen.
Wellicht opportuun om een groter eiland als Curaçao ook wat meer tijd te gunnen om de zaken op orde te krijgen?
Nederland en Saba
En Saba dan? Saba is het beste jongetje uit de klas. Of zoals een ambtenaar in Den Haag mij toefluistert: 'Saba is letterlijk een slapende vulkaan. Als je vijf facturen per dag hebt, is je financieel beheer heel snel op orde.'
Saba doet het volgens hem ook slim: naast de Vrije Uitkering zijn er een heleboel potjes, zogenaamde bijzondere uitkeringen. 'Iemand zou een keer -als het is gepubliceerd door de diverse ministeries- moeten optellen hoeveel geld allemaal naar die 1400 mensen gaan. Saba heeft een formele begroting van 17 miljoen dollar. Merendeel personeelslasten, beetje materieel, that's it: zelfs jouw huishoudboekje is spannender.'
Nederland en Sint-Maarten
Sint Maarten wordt in Den Haag gezien als het meest creatieve eiland voor wat corruptie betreft. Zij kan nu direct aangestuurd worden omdat orkaan Irma het laatste restje slagkracht uit het bestuur van het eiland heeft weggeblazen.
Het weer op Sint Maarten heeft Nederland de mogelijkheid gegeven haar eerdere agenda daar uit te kunnen voeren om juist die corruptie aan te kunnen pakken. Met de overname van de grensbewaking en de instelling van een Integriteitskamer en een reeks aanwijzingen, zou Sint Maarten weer in het gareel moeten worden gebracht. Ook in de snelheid daar heeft Nederland zich vergist.
Nederland en Aruba
Aruba is wat moeilijker in bedwang te houden. Het eiland is ook al het langst zelfstandig en bovendien meer op Amerika dan op Nederland gericht. Maar financieel gezien is Aruba wel het stoutste jongetje uit de klas. En dus de meest lastige. De ontwikkelingen met het financiële toezicht dreigen daar nu te ontsporen.
Met behulp van een landsverordening is het toezicht nu zo ingericht dat de minister van Financieel formeel opdrachtgever is van een toezichthouder die aan hem moet rapporteren. De slager keurt zijn eigen vlees. In dat nieuwe toezicht is het Cft gedecimeerd tot schoothondje en Binnenlandse Zaken en de Rijksministerraad zijn buitenspel gezet. Ik ben benieuwd of de haren van Henk Kamp inmiddels weer in de goede houding zitten.
Of de buitenspelval daadwerkelijk opengaat, staat te bezien. In staatsrechtelijke zin klopt de handel en wandel van Evelyn Weever-Croes en haar maatje Rocco Tjon wel, maar er is ook een protocol, waarin afspraken over de openbare financiën tussen beide landen zijn vastgelegd. Daarin is opgenomen dat de Rijksministerraad z'n plasje over een nieuwe opzet financieel toezicht mag doen. De premier van Aruba heeft gezegd het protocol te respecteren.
De poging van Aruba om het financieel beheer helemaal naar zich toe te trekken heeft ook - pijnlijk - het ware gezicht van het Cft laten zien. Raymond Gradus reageert als door een wesp gestoken op de buitenspelval en laat weten een gepland bezoek af te zeggen. Het wil geen schoothondje zijn. Maar de speelstijl van Aruba heeft natuurlijk niets van doen met de taakstelling van het Cft en Rocco Tjon concludeert terecht dat Cft politiek speelt.
Curaçao
Het merkwaardige Cft-afsprakenlijstje als vervanging van een aanwijzing oude stijl werd begin dit jaar gegoten in een groei-strategisch jasje. Beide landen weten ook wel dat een aanwijzing het huishoudboekje weliswaar op orde brengt, maar funest is voor het vervolg daarna: een instortende economie, die met een kwakkelende belastinginning en een zwak ambtenarenapparaat geen deuk in wat voor pakje boter slaat. Ook het IMF is die mening toegedaan.
Ik noemde in januari het convenant dat een aanwijzing moest voorkomen: een verkapte ingreep van Den Haag. Dat kwam me op heel veel boze telefoontje van ambtenaren op het ministerie van Algemene Zaken te staan. Ik zou de 'positive vibe' weghalen die er was ontstaan na het bezoek van Mark Rutte.
Nederland was naarstig op zoek om wegen te vinden die de financiële beheersproblemen zou aanpakken, maar was er ook alles aangelegen om vrienden te blijven met Rhuggenaath. De stinkende wonden die het Cft in de aanloop naar het convenant had gecreëerd, konden misschien nog weggemoffeld worden onder een geheel aan maatregelen onder Curaçaose regie, maar met een stevige vinger in de pap door middel van een project management organisatie en dito trekker vanuit Nederland.
Maar die laatste is er nog steeds niet en echt doorpakken op Fòrti gebeurde ook niet. In Den Haag begrepen ze er niets van. Misschien dat het voorbereiden van een Koninklijk Besluit tot aanwijzing, Willemstad wel wakker kon schudden.
En zo lekte een concept versie van het Besluit vorige week uit naar de pers, ook naar mij. Met een besluit tot aanwijzing kon de Nederlandse belastingbetaler worden getoond dat het Den Haag menens was en dat Rutte er bovenop zat. Rhuggenaath die in het ambtelijk overleg het koninklijk besluit al lang kende, had toen al gezegd niet naar Den Haag af te zullen reizen. Maar na het lekken van de informatie en de reactie van de Staten daarop kon hij niet meer terug.
Een win-win situatie voor de premier. Zou hij niets bereiken, kon hij zeggen: I told you so! Had hij wel succes dan kon hij aan zijn criticasters laten zien dat hij garant staat - in ieder geval op korte termijn - voor politiek succes. All politics is local, on Curaçao for sure.
Convenant
Het oude convenant wordt over drie weken in een nieuwe jasje gegoten. Hoe die overeenkomst genoemd gaat worden, is nog niet duidelijk. Aanwijzing - want dat is het - of Bestuursakkoord - want daar lijkt het op: het kan allebei. Maar waarschijnlijker is het dat het akkoord een nieuwe naam krijgt om de oude wijn te verpakken, zodat er geen vergelijking met Sint Eustatius of Bonaire getrokken kan worden.
Hoe het dan ook gaat heten, wat overeind blijft is dat Nederland nu geen vinger, maar een stevige vuist in de pap krijgt. De autonome status steekt opnieuw schril af in het licht van de Rijkswet Financieel toezicht.
De vraag is dan alleen nog: wie gaat de uitvoering van de nieuwe overeenkomst toetsen? Het College financieel toezicht in elk geval niet, Dat kan niet vanuit haar instellingsbesluit.
De aanwijzing uit Den Haag lijkt vrijdag van de baan, maar het convenant dat nu in de maak is en op 5 juli - bij de volgende ministerraad - wordt gepresenteerd, zal nog meer dan ooit de geest van een aanwijzing moeten uitademen. Ben benieuwd of ik nog appjes vanuit Fòrti krijg.
All politics is local, en dat is voor een journalist die aan beide zijden van de oceaan het publiek bedient een mooi en uitdagend gegeven.
All politics is local'. Een ambtenaar op Fòrti, het regeringscentrum in Willemstad tovert een brede grijns op haar gezicht. De videoconference met de drie partijleiders die de regering van Curaçao opmaken, is net afgelopen. De grote vraag waarom het aanwijzingstoneelstuk deze week voor de ogen van het publiek werd ontvouwd, bleef onbeantwoord. Het antwoord van deze ambtenaar is plausibel genoeg, hoewel zij specifiek doelde op de Nederlandse politiek. Ik zou het volgende daaraan toe willen voegen: all politics is local, even on Curaçao.
Je zou maar premier zijn van een land van 160.000 inwoners en je huishoudboekje niet op orde krijgen. Je zou maar opgescheept zitten met een land dat zijn belastinginning maar niet op orde krijgt. Je zou maar een premier zijn van een land dat een verouderd en versleten ambtenarenapparaat heeft. Wier enige doel kennelijk is om de dag te overleven en de baan te behouden, in plaats van antwoord te geven op die ene vraag: hoe dien ik mijn land?
Zie hier de problemen in notendop van een kleinschalig eiland in de Caribische Zee: Curaçao.
Aanwijzingsspel
Om problemen, als hierboven geschetst, aan te kunnen pakken heb je sterke politieke leiders en toezichthouders nodig. Beleid, monitoring en handhaving dus. Laat dat nou net de achilleshiel zijn van Curaçao. Het is daarmee gemakkelijk om naar de premier te wijzen, maar alle spelers in het aanwijzingsspel zijn debet aan de situatie waarin het eiland nu verkeert.
College financieel toezicht
Laat ik beginnen met het College financieel toezicht. De grootste boosdoener in dit spel. Het Cft is aangesteld als toezichthouder en moet waken over de afspraken die de twee hoofdrolspelers met elkaar hebben gemaakt: Nederland en Curaçao. Afspraken die vastgelegd zijn in de Rijkswet financieel toezicht (Rft).
In januari 2018 schreef ik een artikel onder de kop: 'Curaçao is klaar voor een aanwijzing, nu het Cft nog'. De strekking van dit artikel was dat Curaçao niet in staat is om tijdig tegenvallers te signaleren en deze te beheersen en dat het Cft dreigt Den Haag in te lichten met een advies om een aanwijzing te geven. Niet voor het eerst. Al op 8 januari 2018 schrijft het Cft een zogenaamde artikel 12 brief met waarschuwing tot aanwijzing! En er zouden er nog drie volgen met uiteindelijk een echt advies tot aanwijzing op 1 april, een jaar later, no joke.
Op persconferenties van het Cft heb ik het al snel over 'pappen en nathouden'. De zichtbare moeite van voorzitter Raymond Gradus om dat wat krom is recht te praten, is soms te gênant voor woorden. Curaçao heeft een aanwijzing nodig, maar in plaats daarvan spreekt het met het College af om via een afsprakenlijst de problemen aan te pakken.
Een unicum, want de Rijkswet financieel toezicht, waaraan het Cft zijn bestaansrecht ontleent, spreekt in zijn geheel niet over vrijwillige afsprakenlijstjes.
De route in de wet is duidelijk: adviseren tot aanwijzing als je de begrotingsnormen niet haalt.
Maar afsprakenlijstjes zetten geen druk op de ketel. Iedereen op het eiland weet dat het feest daarna weer kan beginnen. En dat is ook wat het Cft later constateert. Er wordt op los gereisd, rapportages komen er niet, er is geen inzicht, en het tekort neemt alleen maar toe in plaats van af; waar er juist een surplus zou moeten zijn om de tekorten uit het verleden te compenseren.
En waarom?
Nederland
Eugene Rhuggenaath heeft de hoogste gunfactor van het Koninkrijk. Nederland is af van charlatan Gerrit Schotte en het zootje ongeregeld, dat aanspraak maakt op de politieke erfenis van de vermoorde politicus en luis-in-de-pels Helmin Wiels. Eindelijk zit er met de PAR weer een club die bereid is de agenda van Nederland te faciliteren. Dat moet je koesteren.
Nederland heeft geen zin in herkolonisatie zoals de 'no-stemmers' op Curaçao denken. Maar de eilanden in de West moeten ook geen blok aan het been worden, zolang ze zelf niet uit het Koninkrijk stappen. Dat ene telefoontje komt namelijk echt niet. Dat weten ze maar al te goed in Den Haag.
Het beleid is gericht op 'beheersing', het liefst met eigen mensen op de bok, gesteund door een blik vol met ambtenaren.
Nederland en Sint Eustatius
Sint-Eustatius was het eerst aan de beurt. De ingreep daar was een klap, zo moeten ze in Den Haag hebben gedacht, die een daalder waard moet zijn. Een Rijksdaalder wel te verstaan.
Anderhalf jaar verder weet Nederland inmiddels ook dat een eiland besturen niet meevalt. Dat besturen heeft op Statia zo zijn eigen dynamiek.
Nederland en Bonaire
Toen volgde Bonaire, dat al onderdeel was van het Haags bestel. Die ingreep was subtieler. De politici daar bakten er al jaren niets van, net als op Statia, maar ingrijpen zoals daar, is op het grootste eiland van Caribisch Nederland politiek ingewikkelder.
Feitelijk moet de politiek daar - welke coalitie er ook zit - uitvoeren wat Nederland gedicteerd heeft in het Bestuursakkoord. Maar dat bestuursakkoord-jasje zit de spelers veel lekkerder. Er komt in ieder geval geld vrij om de daad bij het woord te voegen en dan heb je politici al gauw snel mee.
Maar we zijn nu zeven maanden verder en Bonaire ligt nog steeds in de foetushouding. Het gaat allemaal niet zo snel zoals Nederland zou willen.
Wellicht opportuun om een groter eiland als Curaçao ook wat meer tijd te gunnen om de zaken op orde te krijgen?
Nederland en Saba
En Saba dan? Saba is het beste jongetje uit de klas. Of zoals een ambtenaar in Den Haag mij toefluistert: 'Saba is letterlijk een slapende vulkaan. Als je vijf facturen per dag hebt, is je financieel beheer heel snel op orde.'
Saba doet het volgens hem ook slim: naast de Vrije Uitkering zijn er een heleboel potjes, zogenaamde bijzondere uitkeringen. 'Iemand zou een keer -als het is gepubliceerd door de diverse ministeries- moeten optellen hoeveel geld allemaal naar die 1400 mensen gaan. Saba heeft een formele begroting van 17 miljoen dollar. Merendeel personeelslasten, beetje materieel, that's it: zelfs jouw huishoudboekje is spannender.'
Nederland en Sint-Maarten
Sint Maarten wordt in Den Haag gezien als het meest creatieve eiland voor wat corruptie betreft. Zij kan nu direct aangestuurd worden omdat orkaan Irma het laatste restje slagkracht uit het bestuur van het eiland heeft weggeblazen.
Het weer op Sint Maarten heeft Nederland de mogelijkheid gegeven haar eerdere agenda daar uit te kunnen voeren om juist die corruptie aan te kunnen pakken. Met de overname van de grensbewaking en de instelling van een Integriteitskamer en een reeks aanwijzingen, zou Sint Maarten weer in het gareel moeten worden gebracht. Ook in de snelheid daar heeft Nederland zich vergist.
Nederland en Aruba
Aruba is wat moeilijker in bedwang te houden. Het eiland is ook al het langst zelfstandig en bovendien meer op Amerika dan op Nederland gericht. Maar financieel gezien is Aruba wel het stoutste jongetje uit de klas. En dus de meest lastige. De ontwikkelingen met het financiële toezicht dreigen daar nu te ontsporen.
Met behulp van een landsverordening is het toezicht nu zo ingericht dat de minister van Financieel formeel opdrachtgever is van een toezichthouder die aan hem moet rapporteren. De slager keurt zijn eigen vlees. In dat nieuwe toezicht is het Cft gedecimeerd tot schoothondje en Binnenlandse Zaken en de Rijksministerraad zijn buitenspel gezet. Ik ben benieuwd of de haren van Henk Kamp inmiddels weer in de goede houding zitten.
Of de buitenspelval daadwerkelijk opengaat, staat te bezien. In staatsrechtelijke zin klopt de handel en wandel van Evelyn Weever-Croes en haar maatje Rocco Tjon wel, maar er is ook een protocol, waarin afspraken over de openbare financiën tussen beide landen zijn vastgelegd. Daarin is opgenomen dat de Rijksministerraad z'n plasje over een nieuwe opzet financieel toezicht mag doen. De premier van Aruba heeft gezegd het protocol te respecteren.
De poging van Aruba om het financieel beheer helemaal naar zich toe te trekken heeft ook - pijnlijk - het ware gezicht van het Cft laten zien. Raymond Gradus reageert als door een wesp gestoken op de buitenspelval en laat weten een gepland bezoek af te zeggen. Het wil geen schoothondje zijn. Maar de speelstijl van Aruba heeft natuurlijk niets van doen met de taakstelling van het Cft en Rocco Tjon concludeert terecht dat Cft politiek speelt.
Curaçao
Het merkwaardige Cft-afsprakenlijstje als vervanging van een aanwijzing oude stijl werd begin dit jaar gegoten in een groei-strategisch jasje. Beide landen weten ook wel dat een aanwijzing het huishoudboekje weliswaar op orde brengt, maar funest is voor het vervolg daarna: een instortende economie, die met een kwakkelende belastinginning en een zwak ambtenarenapparaat geen deuk in wat voor pakje boter slaat. Ook het IMF is die mening toegedaan.
Ik noemde in januari het convenant dat een aanwijzing moest voorkomen: een verkapte ingreep van Den Haag. Dat kwam me op heel veel boze telefoontje van ambtenaren op het ministerie van Algemene Zaken te staan. Ik zou de 'positive vibe' weghalen die er was ontstaan na het bezoek van Mark Rutte.
Nederland was naarstig op zoek om wegen te vinden die de financiële beheersproblemen zou aanpakken, maar was er ook alles aangelegen om vrienden te blijven met Rhuggenaath. De stinkende wonden die het Cft in de aanloop naar het convenant had gecreëerd, konden misschien nog weggemoffeld worden onder een geheel aan maatregelen onder Curaçaose regie, maar met een stevige vinger in de pap door middel van een project management organisatie en dito trekker vanuit Nederland.
Maar die laatste is er nog steeds niet en echt doorpakken op Fòrti gebeurde ook niet. In Den Haag begrepen ze er niets van. Misschien dat het voorbereiden van een Koninklijk Besluit tot aanwijzing, Willemstad wel wakker kon schudden.
En zo lekte een concept versie van het Besluit vorige week uit naar de pers, ook naar mij. Met een besluit tot aanwijzing kon de Nederlandse belastingbetaler worden getoond dat het Den Haag menens was en dat Rutte er bovenop zat. Rhuggenaath die in het ambtelijk overleg het koninklijk besluit al lang kende, had toen al gezegd niet naar Den Haag af te zullen reizen. Maar na het lekken van de informatie en de reactie van de Staten daarop kon hij niet meer terug.
Een win-win situatie voor de premier. Zou hij niets bereiken, kon hij zeggen: I told you so! Had hij wel succes dan kon hij aan zijn criticasters laten zien dat hij garant staat - in ieder geval op korte termijn - voor politiek succes. All politics is local, on Curaçao for sure.
Convenant
Het oude convenant wordt over drie weken in een nieuwe jasje gegoten. Hoe die overeenkomst genoemd gaat worden, is nog niet duidelijk. Aanwijzing - want dat is het - of Bestuursakkoord - want daar lijkt het op: het kan allebei. Maar waarschijnlijker is het dat het akkoord een nieuwe naam krijgt om de oude wijn te verpakken, zodat er geen vergelijking met Sint Eustatius of Bonaire getrokken kan worden.
Hoe het dan ook gaat heten, wat overeind blijft is dat Nederland nu geen vinger, maar een stevige vuist in de pap krijgt. De autonome status steekt opnieuw schril af in het licht van de Rijkswet Financieel toezicht.
De vraag is dan alleen nog: wie gaat de uitvoering van de nieuwe overeenkomst toetsen? Het College financieel toezicht in elk geval niet, Dat kan niet vanuit haar instellingsbesluit.
De aanwijzing uit Den Haag lijkt vrijdag van de baan, maar het convenant dat nu in de maak is en op 5 juli - bij de volgende ministerraad - wordt gepresenteerd, zal nog meer dan ooit de geest van een aanwijzing moeten uitademen. Ben benieuwd of ik nog appjes vanuit Fòrti krijg.
All politics is local, en dat is voor een journalist die aan beide zijden van de oceaan het publiek bedient een mooi en uitdagend gegeven.
