Binnenkort uitspraken verwacht in ISLA-zaken

door Dick Drayer

Waarschijnlijk nog voor het eind van dit jaar nog zal rechter Joop Drop, bestuursrechter te Willemstad vonnis wijzen in de LAR procedure (Landsverordening Administratieve Rechtspraak) aangespannen door stichting Schoon Milieu Curaçao (SMOC) en Humanitaire Zorg (SHZ) tegen de Curaçaose overheid met als eis naleving van de hindervergunning van de PdVSA: “De overheid moet nu beginnen met handhaven en de overheid moet bestuursdwang gaan toepassen”, aldus de milieubeweging.

Daarnaast wordt dit jaar ook een uitspraak verwacht in het civiel kort geding dat de Stichting Humanitaire Zorg en SMOC, samen met 26 wijkbewoners heeft aangespannen tegen de PdVSA met als eis uitstoot vermindering tot de immissienormering zoals vastgelegd in de hindervergunning. Hier doet rechter Erik van Unen uitspraak.

‘Isla Refinery Upgrade Program’
In 1983, laat de overheid een onderzoek doen door Milieudienst Rijnmond (DCMR) naar de milieuvervuiling door de raffinaderij, toen nog in handen van Shell. De luchtvervuiling blijkt ernstig en er volgen adviezen hoe dit grote probleem aan te pakken. In 1994 krijgt de raffinaderij, inmiddels Isla en gerund door PdVSA, haar eerste milieuvergunning. Deze is opgesteld in onderhandeling tussen overheid en raffinaderij. DCMR wordt er weer bij betrokken en deze dienst adviseert versterking van de milieudienst, het opzetten van een meetnetwerk en handhaving van de vergunning (boetes bij overtreding). Ook wordt gewezen op het belang van een goed informatiesysteem naar de bevolking. Daarnaast wordt de zogenaamde Isla Refinery Upgrade Program’ opgesteld. In deze IRUP hebben Refineria di Korsou (RDK) en de PdVSA afgesproken om de bestaande raffinaderij tweeledig te upgraden. Het eerste deel bestaat uit een milieu- en veiligheidsdeel, dat betaald wordt door Curaçao (110 miljoen dollar) en een efficiëntie deel (220 miljoen dollar), dat voor rekening van de PdVSA komt’. PdVSA is verantwoordelijk voor de totale uitvoering van de IRUP en had in 1997 klaar moeten zijn. RDK heeft haar deel betaald, maar ondanks dat heeft de PdVSA het milieu- en veiligheidsdeel tot op de dag van vandaag niet uitgevoerd.

Wat wel klaar was in 1997 was de bestaande hindervergunning. Deze vergunning (attachment F) voldoet in geen enkele mate aan de internationale normering, want PdVSA heeft bedongen dat een groot aantal belastende factoren uit de vergunning werden gehaald. Zo hoeft de ISLA bijvoorbeeld geen productievermindering toe te passen indien de weerssituatie daartoe aanleiding geeft. Wel wordt contractueel vastgelegd dat mocht Curaçao besluiten om internationale milieunormering toe te gaan passen, het Eiland mee zal moeten betalen aan investeringen om dat te kunnen realiseren.

Meer studies
In 2004 wordt een factfinding missie onder druk van de milieubeweging uitgevoerd door de milieudienst Rijnmond (DCMR) die constateert dat er sprake is van ernstige vervuiling als gevolg van aanzienlijk achterstallig onderhoud en het niet uitvoeren van het milieu- en veiligheidsdeel van het IRUP. Ook komt vast te staan dat de uitstoot van de raffinaderij alleen al verantwoordelijk is voor een overschreiding van de immissie normen, dat wil zeggen voor de vervuiling gemeten in de wijken.

In 2005 gelast Emily De Jongh-Elhage, dan gedeputeerde belast met overheids-NV’s, een Strategische Orientatie Studie (SOS) om te kijken naar de toekomst van de ISLA. In deze studie wordt geconstateerd dat bepaalde installatieonderdelen van de raffinaderij in 2009 moeten zijn aangepast, omdat deze anders niet meer functioneren. RdK reserveert 12 miljoen gulden voor verdere studies naar de raffinaderij. Er is dan nog steeds geen eigen meetapparaat en volgens gedeputeerde Davelaar is daar ook helemaal geen geld voor. Voor het eerst wordt in die SOS de gezondheidsschade op Curaçao in cijfers berekend: tenminste 18 doden en duizenden ziektegevallen per jaar. De kosten van de gezondheidsschade voor de overheid bedragen zo'n 30 miljoen gulden per jaar, evenveel als de huur die PdVSA betaalt voor het gebruik van de raffinaderij.

Sociaal Economisch Initiatief
De Nederlandse staatssecretaris Ank Bijleveld laat weten dat - net als de Tweede Kamer in Den Haag - de raffinaderij haar, zorgen baart en samen met de overheid tekent zij in mei het Sociaal Economisch Initiatief (SEI). Daarin wordt onder andere afgesproken dat de overheid in 2008 meetapparatuur zal aanschaffen en zal gaan handhaven. Ook zal de overheid in 2008 een visie uitwerken waarin zowel sluiting als openhouden van de raffinaderij wordt uitgewerkt. De bevolking zal goed geinformeerd worden en zelfs zullen de meetresultaten op het internet voor iedereen toegankelijk worden gemaakt. 500.000 gulden wordt uitgetrokken voor dit projekt.

Ondanks de toezegging een visie over de toekomst van de raffinaderij te ontwikkelen, vertrekt een zware delegatie (gezaghebber, minister-president en enkele gedeputeerden) per PdVSA-privejet in juni van dit jaar naar Caracas om met PdVSA een Memorandum of Understanding (MoU) te onderhandelen. De raffinaderij zal worden geupgrade, zo wordt afgesproken en PdVSA mag eigenaar worden. De overheid bedingt ook dat de bevolking van Curaçao kan profiteren van de aanwezigheid van de raffinaderij door lagere prijzen. Over eventuele sluiting wordt met geen woord gerept, integendeel: als de Isla-werknemers bang zijn voor sluiting, haasten gezaghebber Dindial en partijvoorzitter van de PAR, Glenn Sulvaran, zich om te garanderen dat van sluiting geen sprake zal zijn. PdVSA ondertussen negeert het Curaçaose verzoek tot ondertekening van het MoU en tekent niet voor verbetering van de raffinaderij. Mogelijke reden: in 2013 heeft Venezuela haar raffinagecapaciteit wereldwijd verdubbeld en zal Curaçao waarschijnlijk helemaal niet meer nodig zijn. En met de lopende rechtszaken kan dat worden gerekt tot die tijd.

Meten en handhaven
De status van het (aanstaande) meetnetwerk is nog steeds onduidelijk. De RdK is aan het testen, zo laat de Milieudienst weten. Zelf probeert zij via Usona, de supervisor van alle SEI-gelden, geld voor een meetapparaat te krijgen, maar daar komt meer bijkijken dan gedacht. USONA eist een gedegen projectplan, dat tot aan de dag vandaag niet is ingediend. Handhaven in het vierde kwartaal – nu dus - , zoals afgesproken in het SEI is niet aan de orde en Ank Bijlveld moet via de pers vernemen dat het tweede kwartaal in 2009 realistischer is.

De overheid heeft tot dusver één maal een boete opgelegd, vanwege een te late melding van extra affakkelen. Voor overschrijding van de milieunormering zoals vastgelegd in de hindervergunning is nog nooit een sanctie opgelegd. Tot nog toe verschool de overheid zich achter het gegeven dat niet (effectief) overschrijding kon worden gemeten, ondanks de beschikbaarheid van meet- en overschrijdingsgegevens bij de Milieudienst van het Eiland. De Milieudienst laat desgewenst weten dat de overheid dit jaar niet van plan is om te handhaven. En daar kan rechter Joop Drop, met een uitspraak in de LAR procedure, binnenkort een einde aanmaken.