 |
| Peter in gesprek met mr. Sandra in 't Veld | Foto's: Dick Drayer |
WILLEMSTAD - Peter van Leeuwen was niet alleen een man van feiten, maar ook een man van vasthoudendheid, humor en diepe verontwaardiging over onrecht. Als oprichter van de Stichting Schoon Milieu op Curaçao (SMOC) werd hij het gezicht van de juridische strijd tegen de luchtvervuiling door de Isla-raffinaderij. Niet als jurist, maar als apotheker. Niet als activist, maar als iemand die geloofde dat de feiten op zichzelf genoeg moesten zijn om verandering te brengen. Hij bleef die overtuiging trouw, tot het einde toe.
Advocaat Sandra in ’t Veld, jarenlang zijn naaste pro deo strijdmakker in de rechtszaal, noemt hun gezamenlijke inzet “een avontuur” dat begon in vertrouwen, gedreven door het doel: schone lucht. “We wisten natuurlijk niet waar het zou eindigen,” zegt ze terugblikkend. “Maar het doel was glashelder. Niet tegen de raffinaderij, maar vóór gezondheid.”
Peter was inhoudelijk sterk, maar ook menselijk verbindend. Hij had, zoals Sandra bewonderend zegt, “goede contacten met iedereen”, zelfs binnen de Isla zelf. "Hij kon midden in de nacht iemand bellen van de raffinaderij, gewoon om even te overleggen of om zijn commentaar te delen." Die openheid typeerde hem – en was misschien juist zijn kracht in een omgeving waar wantrouwen vaak regeert.
Juridisch taai
De juridische strijd was taai. Tientallen procedures, talloze vonnissen, vertraagd door wat Sandra alleen kan samenvatten als “belangen, belangen, belangen”. Toch kwam er een doorbraak. Een uiteindelijk civiel rechterlijk vonnis bepaalde dat Curaçao nieuwe milieuregels moest opstellen, en die moesten voortaan in lijn zijn met de normen van de Wereldgezondheidsorganisatie. Cruciaal daarbij was niet alleen dat de overheid verplicht werd tot wetgeving, maar ook tot handhaving – iets wat decennialang ontbrak.
Dat vonnis werd in hoger beroep bevestigd. En daarmee veranderde alles. Niet omdat het leasecontract met de Venezolaanse staatsoliemaatschappij PdVSA afliep eind 2019 – dat was slechts een formeel moment. Wat werkelijk doorslaggevend was, legt Sandra uit, is dat de nieuwe regelgeving de exploitatie zónder moderne milieumaatregelen juridisch onmogelijk maakte. “Als wij dat vonnis niet hadden gehad,” zegt ze, “dan was het contract gewoon verlengd. Dan had PdVSA elders olie vandaan gehaald, en was alles doorgegaan zoals het ging.”
Niet iedereen was blij
Het was dus niet het verlopen van een huurcontract, maar het juridische succes dat Peter met zijn team boekte – een succes waarvoor hij jarenlang procedeerde – dat de raffinaderij tot stilstand bracht. Niet iedereen op Curaçao was daar blij mee. De sluiting bracht onzekerheid, werkloosheid en politieke onrust. Maar Peter had daar altijd een helder antwoord op: “De raffinaderij hoeft niet dicht, maar schone lucht voor iedereen op Curaçao wél.” Hij geloofde dat een moderne, schone industrie mogelijk was, als de juiste keuzes zouden worden gemaakt.
Maar die keuzes bleven uit. En dat valt niet Peter aan te rekenen, maar de politieke leiders op Curaçao die weigerden knopen door te hakken. Terwijl er serieuze alternatieve plannen op tafel lagen – zoals het Greentown-initiatief – koos de politiek ervoor om vast te houden aan een verouderd systeem en internationale exploitanten met lege beloftes binnen te halen. “Hoe kan het,” verzuchtte Sandra, “dat het wél kan in theorie, maar niet in praktijk? Belangen, belangen, belangen.”
Lintje
Peter’s inzet werd breed herkend door burgers, artsen, wetenschappers en internationale waarnemers. Zijn werk redde letterlijk levens. Toen er een voorstel werd gedaan om hem voor te dragen voor een Koninklijke onderscheiding, leek dat voor velen een vanzelfsprekend gebaar van erkenning. Maar zelfs daar stuitte hij op politieke tegenwerking. Vanuit de Curaçaose overheid werd de voordracht als Ridder in de Orde van Oranje-Nassau tegengehouden. Hoewel zijn verdiensten dat predicaat ruimschoots rechtvaardigden, werd Peter uiteindelijk benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau en Sandra ook.
Het was een pijnlijk en symbolisch moment: de man die schone lucht bracht voor een hele samenleving, werd door dezelfde overheid op het laatste moment klein gehouden. Maar Peter droeg de onderscheiding desondanks met trots. Niet om de titel, maar om wat ze betekende: erkenning van een leven in dienst van het maatschappelijk belang.
Antoinette
Peter moest in zijn strijd vechten tegen politieke onwil, maatschappelijke tegenstand en persoonlijke aanvallen. Toch hield hij vol, altijd gesteund door zijn vrouw Antoinette, die volgens Sandra “de grote stimulator en achtervang” was. Vele strategiebijeenkomsten vonden plaats bij hen thuis, aan de eettafel, waar Peter zich gesterkt wist door haar onvoorwaardelijke steun.
Peter was geen man van de dramatiek. Maar hij voelde het onrecht tot in zijn vezels. Zijn motivatie putte hij uit zijn verontwaardiging – over de vervuiling, over het falen van regelgeving, over de traagheid van gerechtigheid. “Hij kon niet tegen onrecht,” zegt Sandra. “En hij wilde daar zijn bijdrage aan leveren.”
Grotere zaak
Wat rest is meer dan een juridische overwinning. Het is een herinnering aan iemand die zich – koppig, vriendelijk en principieel – vastbeet in een zaak waarvan hij wist dat die groter was dan hemzelf. Zijn dood laat een leegte achter, maar ook een heldere boodschap: volharding, gecombineerd met kennis en integriteit, kan verandering brengen. Zelfs op een eiland waar belangen vaak zwaarder wegen dan het algemeen belang.
Peter van Leeuwen verdient herinnerd te worden als een man die in stilte en met vasthoudendheid het verschil maakte. Zijn strijd was niet persoonlijk, maar principieel. Hij vocht voor iets dat vanzelfsprekend zou moeten zijn: schone lucht voor iedereen. Tegen de macht van de politiek, de industrie en het systeem in – en zonder formele macht – kreeg hij het tóch voor elkaar. De man zonder toga, zonder ambt, zonder titel, kreeg Goliath op zijn knieën. En dat is wat blijft: niet de tegenwerking, niet het onbegrip, maar het resultaat. Curaçao ademt schone lucht, omdat Peter bleef vechten.
Peter wordt vandaag begraven in Wassenaar.